صفحه اصلي > گفتگو > انتقال آب سد امیرکبیر به تهران، رودخانه کرج را برای همیشه خشک می کند
انتقال آب سد امیرکبیر به تهران، رودخانه کرج را برای همیشه خشک می کند14 تیر 1398. نويسنده: monshi |
 یک استاد دانشگاه گفت: انتقال آب تنها از طریق تونل خطرناک نیست بلکه از هر روشی که تراز آب رودخانه کرج از یک درصدی پایین تر بیاید که هم اکوسیستم آبی آن از بین برود و هم کف زیان، پرندگان، پستانداران از بین بروند خطرناک است. بحث انتقال آب سد امیر کبیر کرج به تهران از جمله طرح هایی است که از ابتدا با چالش ها و اما و اگرهای بسیاری مواجه بوده است. شیوه انتقال آب به شکل احداث تونل است که با توجه به شرایط مسیر و حجم آب رودخانه کرج به گفته بسیاری از کارشناسان محیط زیست می تواند باعث نابودی رودخانه کرج شود و مخاطرات زیست محیطی بسیاری را به همراه داشته باشد.بخش اعظمی از مسؤولان استان البرز با انتقال آب به این شیوه مخالف هستند و بارها در مقاطع مختلف نسبت به این شیوه انتقال آب موضع گیری کرده اند. اما ظاهرا لابی تونل سازان بسیار قوی تر از آن است که حتی قدرت مسؤولان استانی بر آن ها بچربد! در رابطه با انتقال آب سد امیرکبیر فارس گفت و گویی با دکتر علی سلاجقه استاد تمام دانشگاه تهران در رشته مهندسی آب داشته است تا ماجرا از منظری علمی و کارشناسی مورد تحلیل قرار گیرد. در ادامه این گفت و گو را می خوانید: خودتان را به صورت کامل معرفی کنید. سلاجقه: علی سلاجقه هستم. استاد تمام دانشگاه تهران و دارای مدرک مهندسی آب از آمریکا. تخصص بنده در حوزه مهندسی رودخانه، سیلاب و مدیریت حوزه آبخیز است و در حال حاضر استاد دانشگاه، رئیس انجمن های علمی، طبیعی و محیط زیست کشور هستم و در مباحث مربوط به منابع طبیعی و محیط زیست، فعالیت های فراگیری در کشور انجام داده ام. نظر شما در مورد انتقال آب رودخانه کرج از طریق تونل آبی به تهران چیست؟ سلاجقه: ابتدا باید مقدمه ای عرض کنم. زمانی کرج و تهران به عنوان یک مجموعه واحد بودند و چند سالی است که در قالب دو استان مجزا و در مجاورت یکدیگر فعالیت می کنند و از نظر سیاسی نیز مرز این دو استان مشخص شده است.به دلیل احتمال وجود مشکلات اجرایی، مدیریت آب سد کرج در اختیار آب منطقه ای تهران قرار گرفت و البرز از نظر اجرایی تقریبا نمی تواند به این موضوع ورود کند.با توجه به افزایش شهرنشینی در کشور، شهر تهران بی رویه در حال گسترش است و کرج هم که در مجاورت تهران قرار دارد از این قائده مستثنی نیست و باید پاسخگوی این جمعیت بود و در این شرایط دولت تأمین آب شرب را در اولویت قرار می دهد.حاصلخیز ترین اراضی کشور در دشت های تهران و کرج واقع شده و 340 میلیون مترمکعب آب باید از این تونل به تهران انتقال داده شود که در این میان تعداد روستاهای بین مسیر رودخانه کرج تا رباط کریم نیز باید مورد توجه قرار گیرد.دو پهنه اصل آبرفتی کشور ( تهران و کرج ) که از نظر منابع آب، خاک و همچنین قابل دسترس بودن جزو بهترین آبرفت های ایران هستند، امروز به سطح های غیرقابل نفوذ تبدیل شده اند و همچنین تمام باغات کرج و شهریار نیز تغییر کاربری داده اند.طبق محاسبات انجام شده، سد کرج با پیشینه قدیمی حدود 205 میلیون متر مکعب آب شرب تهران را تأمین می کند و برای تأمین آب شرب پایتخت هر زمان سازه جدیدی ایجاد می شود که درست یا نادرست بودن آن بحث امروز ما نیست.طرح های متعددی در این زمینه در کشور اجرا می شود که مشابه آن در البرز و تهران نیز در حال وقوع است اما در صورتی که ساخت سازه ای جان انسان ها را در معرض خطر قرار دهد ریسک پذیری پروژه نیز افزایش پیدا می کند.سد کرج دوقوسی بوده و از نظر خاستگاه در بهترین جا، مقاوم و با طراحی عالی ساخته شده که 205 میلیون مترمکعب گنجایش دارد و از نظر کیفیت، آب رودخانه کرج یکی از بهترین آب های کشور است و حوزه آبخیز آن رسوب خیز نیست. ماهی قزل الای قرمز خبر از سلامت رودخانه کرج می دهد رودخانه کرج یکی از پنج رودخانه حفاظت شده کشور است که وجود ماهی قزل آلای خالدار در این رودخانه خبر از سلامت آن می دهد اما در بخش انتقال آب از طریق تونل به حیات این ماهی و انقراض این گونه قزل آلا توجه نشده است.به دلیل وجود روستاهای زیبا، خدمات متعددی در حوزه کشاورزی و ماهیگیری در رودخانه موجب شده تا اکوسیستم رودخانه کرج یکی از زیباترین اکوسیستم ها در کشور باشد و درآمد این بخش در مقایسه با درآمد حاصل از احداث تونل آب قابل مقایسه نیست و هیچ توجیه اقتصادی ندارد.طبق مصوبه ابلاغ شده از وزارت نیرو 5/64 میلیون مترمکعب حق آبه رودخانه کرج در سال است که با احداث تونل این رقم به 18 میلیون مترمکعب در سال کاهش می یابد که رقم ناچیزی است.طبق مصوبه هیأت وزیران، رودخانه کرج باید در فصل بهار 3/2، تابستان 1/3، پاییز 8/1 و در زمستان 9/0 مترمکعب بر ثانیه آب داشته باشد اما با احداث تونل و انتقال آب به تهران، تمام این اعداد و ارقام به هم می خورد.با توجه به شرایط اقلیمی حاکم بر جهان، حق آبه رودخانه در فصول مختلف باید تعیین شود و علاوه بر این، شرایط خشکسالی و ترسالی در قالب مطالعات جامعی که انجام می شود باید مورد توجه قرار گیرد. در اجرای طرح های انتقال، مسائل حق آبه زیست محیطی مورد توجه قرار نمی گیرد. با انتقال آب از طریق تونل اکوسیستم رودخانه کرج از بین می رود این دریاچه از جنبه های زیست شناسی، زمین شناسی، گردشگری و تنوع اکو سیستم فوق العاده است در حالیکه با انتقال آب از طریق تونل این طبیعت تحت فشار شدید قرار گرفته و از بین می رود و رودخانه کرج به کانالی بدون حیات گیاهی و جانوری تبدیل خواهد شد.حدود 150 رستوران و فضای توریستی اطراف رودخانه کرج در حریم این رودخانه ساخته شده اند و با توجه به دوره 25 ساله بازگشت حریم که وزارت نیرو مشخص کرده است با وقوع سیل، تمام این مراکز از بین می روند.وجود این رستوران ها موجب می شود آلاینده ها به آب وارد شوند و در نتیجه این امر، اکسیژن آب کاهش یافته و برای رودخانه خفگی ایجاد شود و رودخانه کرج با ظهور جلبک ها در آینده تبدیل به لجن می شود بنابراین حوزه آبخیز نیازمند مدیریت است.وجود معادن شن و ماسه در قسمت پایین رودخانه کرج موجب می شود در صورت وقوع سیلاب تمام اتوبان کرج از بین برود و خسارت های فراوانی را به دنبال داشته باشد.با توجه به هزینه های امروز، هزینه ساخت سد حدود چهار هزار میلیارد است اما وقتی حداقل کارهای متناسب با طبیعت را در حوزه آبخیز تهران انجام دهیم می توانیم این آب را استیصال کرده و به آب شرب تبدیل کنیم. ارزش افزوده حفظ رودخانه کرج از انتقال آب بیشتر است قطعا درآمد محاسبه شده از رودخانه کرج با شرایط کنونی، بسیار بیشتر از ارزش افزوده ای است که از طریق تونل انتقال آب به تهران به دست می آید و درآمد رودخانه کرج در حال حاضر چندین برابر این است. اگر دشت های مذکور به حالت قبل باقی مانده بود درآمد ریالی که برای کشور دربرداشت بسیار بالاتر از مبالغی است که قرار است از راه احداث تونل نصیب کشور شود.برخی از کشورها 70 درصد از رودخانه را برای محیط زیست در نظر می گیرند در حالیکه در کشور ما نهایتا 10 درصد از اعتبار رودخانه برای محیط زیست در نظر گرفته می شود و با مشاهده دشت های شهریار، رباط کریم و کرج متوجه می شویم چه بلایی بر سر محیط زیست این منطقه آمده است. از چه راه هایی می توان مشکل آب تهران را چاره کرد؟ سلاجقه: آبرفت تهران حدود 70 هزار هکتار از مساحت این شهر را دربرمی گیرد که اگر 50 درصد آن را به آسفالت و بتن تبدیل کرده باشیم، 50 درصد آبی که در آبرفت ذخیره می شود را می توانیم با حفر چاه در هر زمان از سال استیصال کنیم.این امر علاوه بر کاهش هزینه، از نظر فیزیکی و شیمیایی به دلیل نگهداری آب در زیرزمین از کیفیت بالایی برخوردار است اما در حال حاضر حدود 50 درصد از بارش های شهر تهران به سیلاب تبدیل می شود. می توانیم با ایجاد فضاهای مناسب در شهر، از ورود آب ناشی از سیلاب به فاضلاب جلوگیری کنیم تا درنهایت این آب حفظ شود تا با فاضلاب مخلوط نشود.اگر میانگین بارش تهران را محاسبه کنیم و آن را در مساحت تبدیل شده تهران به آسفالت ضرب کنیم باید ببینیم می توانیم به اندازه سد کرج ذخیره کنیم یا خیر؟ فارس: با وجود مخالفت های مسؤولین استان البرز و عواقب جبران ناپذیر این طرح، پا فشاری آب منطقه ای تهران بر اجرای این طرح صحیح است؟ راه های دیگری نیز برای انتقال آب وجود دارد؟ سلاجقه: زمان انجام یک پروژه باید شرایط فنی، اقتصادی و اجتماعی آن در نظر گرفته شود و محاسبات دقیق صورت گیرد؛ خدمات اکوسیستمی که رودخانه کرج به تهران، البرز و حتی کشور ارائه می دهد باید به صورت بلند مدت به آن فکر شده و با خدماتی که قرار است انتقال آب به تهران ارائه دهد قیاس شود. رودخانه کرج برای همیشه از بین خواهد رفت با بررسی علمی اینظرحمتوجه می شویم که رودخانه کرج برای همیشه از بین خواهد رفت پس باید به فکر راهکارهای ثانویه باشیم. با توجه به شرایط آب و هوای کشور و قرار گرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک، طراحی قنات که توسط پیشینیان انجام شده پیشرفته ترین تکنولوژی استیصال آب در این مناطق است در حالی که قنات ها به دلیل بی تدبیری هایی در عدم نگرش مدیریت جامعه به حوزه آبخیز کشور به این روز افتاده اند. با طراحی سقف های منازل شهر تهران به صورت شیروانی می توان آب حاصل از باران را ذخیره کرد تا در مواقع اضطراری به نحو مطلوب از آن استفاده شود، می توانیم از سطوح شهر تهران برای تأمین آب شرب با هزینه های کمتر استفاده کنیم. مسائلی که باید در سطوح کارشناسی کشور مطرح و در سطح کارشناسی حل شود بر اثر دعواهای سیاسی امنیتی شده و به کف جامعه کشیده می شود و مردم تصور می کنند منابع آبی در حال از بین رفتن است و این مسأله تبدیل به دغدغه ای برای آنان خواهد شد. در واقع متضرر اصلی این ماجرا مردم هستند؟ سلاجقه: با وجود روند فعلی مسائل زیست محیطی در کشور، ارزش افزوده رودخانه کرج برای سال های آتی بسیار ارزشمند تر می شود و قیمت بالاتری پیدا خواهد کرد در حالی که با اجرای طرح انتقال تمام این ظرفیت ها از بین می روند. با توجه به اینکه ساخت تونل و استفاده از ماشین آلات پیشرفته و سنگین بسیار هزینه بر است بعید نیست سود افراد و گروه های مختلف در انتقال آب به این شیوه بی تاثیر باشد. انتقال آب از سد طالقان به تهران را چگونه ارزیابی می کنید؟ سلاجقه: طالقان یکی از حساس ترین نقاط حوزه آبخیز کشور است و سازمان ملل یک پایلوت بین المللی در قالب طرح مدیریت جامع حوزه آبخیز کشور را در این قسمت قرار داده که یکی از پایلوت های اصلی کشور است.همان گونه که کرج طالب حفظ محیط زیست و اکوسیستم منطقه است و می تواند اعتبارات بسیار بالایی را در بخش گردشگری برای کرج داشته باشد در طالقان نیزهمین موارد را باید در نظر گرفت و باید حق آبه زیست محیطی پایین دست طالقان و دشت قزوین رعایت شده و اکوسیستم طالقان نیز حفظ شود.انتقال آب تنها از طریق تونل خطرناک نیست بلکه از هر روشی که تراز آب رودخانه کرج از یک درصدی پایین تر بیاید که هم اکوسیستم آبی آن از بین برود و هم کف زیان، پرندگان، پستانداران از بین بروند حتی اگر به صورت برداشت با تانکر هم باشد خطرناک است. بابت این گفت و گو از شما تشکر می کنیم و برای شما آرزوی موفقیت و سربلندی داریم. سلاجقه: من هم برای شما و همکارانتان در خبرگزاری فارس آرزوی موفقیت دارم. گفت‌و‌گو: صدیقه صباغیان بازگشت |