صفحه اصلي > گزارش > بیابان بستری برای پیدایش ابر گرد وغبار
بیابان بستری برای پیدایش ابر گرد وغبار26 خرداد 1397. نويسنده: monshi |
 گسترش روزافزون مناطق بیابانی در جهان که متاثر از پدیده خشکسالی و اقدام های مخرب انسانی است ، این سال ها مناطقی از جهان مانند ایران را تحت تاثیر بارش گردوغباری قرار داده است. دامنه این بیابان ها به حدی گسترش یافته که آثار مخرب آن حتی به نواحی سرسبز هم کشانده شده و دامنه آلایندگی نه تنها کشورها بلکه منطقه ای است .به طور مثال پدیده ریزگردها در خاورمیانه ، امروز کشورهای منطقه را درگیر یک چالش زیست محیطی کرده که اگر همگرایی و همکاری منطقه ای به وجود نیاید ، آثار آن به مراتب بیشتر خواهد شد.براین اساس امروزه، کشورهای آسیایی ، آفریقایی و آمریکایی از پیامدهای پدیده گرد وخاک و زایش بیابان ها رنج می برند و نیاز است تا میثاق جهانی و منطقه ای برای مقابله با این پدیده به وجود آید.ایران با مساحتی حدود 164 میلیون هکتار به رغم برخورداری از تنوع اقلیمی و جغرافیایی، روی کمربند خشک جهان واقع شده و در زمره کشورهای آسیب پذیر از پدیده گرد وخاک و زایش بیابانی قرار دارد.بیابان مفاهیم وسیعی را شامل می شود در بیشترزبان های اروپایی واژه Desert برای بیابان بکار می رود. از نظر پیکرشناسی زمین، ضعف پوشش گیاهی و فقر خاک از عوامل زایش بیابان در جهان می شناسندضمن آنکه از لحاظ کاربردی ، بیابان به سرزمینی گفته می شود که در مناطق خشک ، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب واقع شده و فاقد پوشش گیاهی پایا است.تخریب سرزمینی ناشی از فعالیت های انسانی و تغییرات آب و هوایی از علل دیگر به وجود آمدن بیابان در سرزمین های خشک ، نیمه خشک و خشک مرطوب است .با این حال امروزه برای مقابله با بیابانزایی اقداماتی در چارچوب طرح های جامع توسعه درمناطق خشک ، نیمه خشک تا خشک نیمه مرطوب صورت می گیرد که مبتنی بر اصول توسعه پایدار می باشد .سازمان ملل متحد برای مبارزه با بیابانزایی برنامه هایی مطابق با دستور العمل مصوب ژوئن 1994 در کشورهای مختلف آفریقایی و دیگر مناطق جهان اجرایی کرده است و ایران نیاز در این برنامه سهیم است. جلوگیری یا کاهش تخریب سرزمین و احیاء اراضی درحال بیابانی شدن محور فعالیت هایی است که باید در جهان به آنها پرداخته شود.برهمین اساس و به مناسبت روز جهانی بیابانزدایی، دانشگاه تهران در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی خود واقع در کرج اقدام به برگزاری نشست علمی گرد و غبار، چالش ها و راهکارها با حضور کارشناسان بین المللی و ملی کرد که در آن به وضعیت بیابان ها و راهکارهای مبارزه با توسعه بیابان ها و گرد و غبار پرداخته شد.دراین نشست علمی معاون پژوهشی دانشگاه تهران گفت: امروز پدیده گرد و غبار یکی از مهمترین چالش های جهانی به ویژه در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا است.محمد رحیمیان افزود: گرد و غبار به شدت کشورهای واقع در کمربند شمالی بیابان از جمله ایران، عراق، سوریه، لبنان، افغانستان و... را تحت تاثیر زیانبار خود قرار داده و به شکل یک معضل با تبعات فراوان در ابعاد انسانی و محیط زیستی سیمای خود را نمایان کرده است.وی علل بروز این پدیده را به 2 صورت مستقیم و غیر مستقیم انسانی دانست که بهره برداری های نامناسب از سرزمین و منابع حیاتی آب و خاک، کاهش سطح حکمرانی ناشی از وقوع اختلافات و جنگ های داخلی، تخریب جنگل ها وبهره برداری بیش از حد از مراتع را از علل بروز این پدیده به شمار می رود.رحیمیان گفت: تغییر وسیع کاربری اراضی، کنترل بی برنامه و بدون رعایت حداقل نیازهای زیست محیطی در رهاسازی منابع آب کنترل شده توسط کشورهای بالادست و همسایه و حتی در یک سرزمین واحد سیاسیاز جمله عواملی است که در بسط پدیده گرد و غبار نقش آفرینی می کند.وی ادامه داد: این پدیده و همزمانی آن با سایر بحران های اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی در غرب آسیا، دامنه اثرات نامطلوب آن را دوچندان کرده است.معاون پژوهشی دانشگاه تهران تصریح کرد: پدیده گرد و غبار از معضلات چند وجهی است که مقابله با آن نیاز به هم افزایی در عرصه های مختلف علوم و مهندسی دارد.وی اضافه کرد: البته از منظری دیگر می تواند فرصتی برای هم افزایی و همکاری منطقه ای و ملی باشد و زمینه همکاری های زیست محیطی را به وجود بیاورد.وی بیان داشت: امروزه 18 استان کشور از جمله خوزستان، کردستان، لرستان، ایلام، بوشهر، کهکیلویه و بویر احمد، فارس، تهران، آذربایجان های غربی و شرقی تحت تاثیر دامنه گرد و غبار قرار داشته و با توجه به درگیر شدن سایر کشورها این دامنه اثرپذیری و اثرگذاری روزافزون خواهد داشت.رحیمیان افزود: تهدید سلامت انسان از آثار خطرناک پدیده گرد وغبار بوده که محدود به دامنه های جغرافیایی و سیاسی نبوده و فراگیری قابل توجهی دارد. پروژه های مشترک بیابانزدایی در ایران اجرایی شده است نماینده موقت فائو درایران با بیان اینکه تخریب خاک درجهان قابل جبران نیست، گفت: بر همین اساس پروژه های مشترکی درایران و سایر نقاط جهان به اجرا درآمده است.رائو ماتا نیز در این نشست علمی افزود: «پروژه احیای اراضی جنگلی و تخریب یافته» (RFLDL) در مناطق خشک و نیمه خشک استان‌های کرمان و خراسان جنوبی یکی ازمهمترین برنامه های مشترک دراین حوزه است که با حمایت سازمان تسهیلات جهانی محیط زیست اجرا می‌شود. وی اظهار داشت: در فرآیند اجرای پروژه احیای اراضی جنگلی و تخریب شده ، ظرفیت‌های جوامع محلی به منظور تحقق مدیریت پایدار اراضی جنگلی و برای حفاظت از جنگل‌ها، اراضی فرسوده و دیگر منابع طبیعی و نیز ارتقاء معیشت‌های جایگزین، تقویت می‌شود.ماتا گفت: این پروژه ها در تطابق با سیاست‌گذاری‌های ملی در زمینه مقابله با بیابانزایی، حفاظت از تنوع زیستی و کاهش آثار منفی تغییرات آب و هوایی به اجرا درآمده است.وی افزود: در چارچوب برنامه یکپارچه مدیریت پایدار منابع آبی حوضه دریاچه ارومیه، فائو نیز حمایت های لازم برای احیای دریاچه و اکوسیستم جانبی دارد.ماتا ادامه داد: افزون براین، 2 پروژه منطقه‌ای فائو در بخش کمبود آب و مبارزه با خشکسالی در ایران استمرار دارد.وی گفت: یکی از پروژه ها با عنوان «اجرای برنامه 2030 برای کارآیی، بهره‌وری و پایداری آب در کشورهای خاور نزدیک و شمال آفریقا» تحت حمایت سازمان توسعه بین‌المللی سوئد و با هدف تدوین چارچوب مناسب برای اجرای تمهیدات برنامه 2030 در مبارزه با تأثیرات کمبود آب در ایران، اردن، لبنان، مصر، کرانه باختری و نوار غزه، تونس، الجزایر و مراکش، وارد مرحله اجرایی شده است. وی اضافه کرد: فائو همچنین در تلاش است تا از طریق دومین پروژه منطقه‌ای با عنوان «حمایت از پلت‌فرم همکاری منطقه‌ای در برنامه ابتکار کمبود آب» ظرفیت‌های منطقه‌ای و تبادل اطلاعات بین کشورهای منطقه را افزایش داده و چارچوبی برای افزایش بهره‌وری آب ارائه کند.نماینده موقت فائو درایران بیان داشت: فائو درمسیر پیش رو در نظر دارد در چارچوب برنامه کاری‌اش و به گونه‌ای فعال، تخصص فنی و تجربیات جهانی خود را دوشادوش سایرکارگزاری‌های ملل متحد و شرکای دیگر در اختیار جمهوری اسلامی ایران قرار دهد.وی افزود: این تلاش‌ها به بسیج منابع لازم منتهی خواهند شد تا با اجرای اقدامات ماندگار، جامع و یکپارچه، کشور قادر به دستیابی به اهداف توسعه پایدار شود. ماتا ادامه داد: همانطور که در آرمان 15 توسعه پایدار اشاره شده است، خاک منبعی تجدید ناپذیر است که از بین رفتن آن در طول حیات بشری قابل جبران نیست، بنابر این بسیار مهم است که ما دست در دست هم و با اقدامی جمعی برای حفاظت از منابع خاک و در نهایت حفاظت از آینده بشر اقدام کنیم. طرح سد سبز الگویی مناسب برای بیابانزدایی در جهان است سفیر جمهوری دموکراتیک خلق الجزایر درایران نیز با بیان اینکه کشورش در امر بیابانزدایی پیشرو است ، گفت: طرح موفق سد سبز الجزایر الگویی مناسب برای بیابانزدایی در ایران و جهان است.عبدالمنعم الاحریز افزود: میزبانی نشست منطقه ای بررسی موضوعات کلیدی کنوانسیون مقابله با بیابانزایی در سال 2011، ارایه ششمین گزارش ملی اجرای کنوانسیون سازمان ملل برای مقابله با بیابانزایی در سال 2016 توسط الجزایر از جمله دلایل این موفقیت است. وی با بیان اینکه جنوب الجزایر نیز با مشکل ریزگردها مواجه است، اظهار داشت: بیش از 87 درصد مساحت الجزایر با وسعتی تقریبا برابر با 2 میلیون کیلومتر مربع یا به عبارتی 200 میلیون هکتار را منطقه صحرا تشکیل می دهد که در جنوب این کشور واقع شده است. الاحریز افزود: در این بخش از کشور سالانه شاهد جابه جایی بین 60 تا 200 میلیون تن گرد و خاک و مقدار 10 تا 20 میلیون تن ماسه توسط باد هستیم. وی بیان داشت: پدیده بیابانزایی در الجزایر، بیشتر در استپ های مناطق خشک و نیمه خشک فلات ها که حدود 84 درصد از مساحت کل کشور را در برمی گیرد، اتفاق می افتد. سفیر الجزایر در ایران اضافه کرد: این مناطق که از وسعتی بالغ بر 32 میلیون هکتار برخوردار هستند جمعیتی بیش از 4 میلیون نفر را در خود جای داده اند و همواره جزء مناطق قابل توجه در امر پرورش گوسفند با ظرفیتی حدود 18 میلیون راس بوده اند. وی با تشریح آسیب های بیابانزایی در الجزایر گفت: بیش از40 سال است که الجزایر با رویکردی جامع مبتنی بر مشارکت بخش های مختلف به مقابله با بیابانزایی پرداخته است. الاحریز خاطرنشان کرد : برهمین اساس الجزایر برای مقابله با پدیده بیابانزایی از ابتدای دهه 70 میلادی طی اقداماتی جسورانه و بی سابقه به اجرای پروژه کلان 'سد سبز' مبادرت ورزیده است. وی بیان داشت: این پروژه مرزهای غربی و شرقی الجزایر را با مسافتی بیش از1500 کیلومتر و میانگین عرض 20 کیلومتر به هم متصل می کند. این جنگل کاری که بازدهی آن در نقاط مختلف از 50 تا 100 درصد متغییر است، مساحتی بیش از 3 میلیون هکتار را تحت پوشش قرار می دهد. از اهداف این کمربند سبز می توان به تقویت و محافظت از خاک، حفظ سفره های آبی، بهره برداری معقول از آب ها و مقابله با پیش روی بیابان اشاره کرد. وی گفت: البته تا کنون تدابیر دیگری نیز به منظور مقابله با پیشروی بیابان در قالب 'اقدام ملی مقابله با بیانان زایی' در نظر گرفته شده است. سفیر الجزایر در ایران یادآور شد: دخیل کردن آحاد مردم درتمام سطوح و آگاه سازی گسترده در زمینه خطرات پدیده بیابان زایی، جنگل کاری، مقابله با تخریب جنگل ها و حفاظت از گونه های زیستی از جمله تدابیری هستند که هر شهروند به شرکت در آن دعوت شده است. وی اضافه کرد: توسعه اجتماعی اقتصادی و فرهنگی فلات های مرتفع به منظور استقرار جمعیت های محلی از طریق جذب سرمایه عمومی، تقویت ظرفیت های اقلیمی و آب و هوایی، آبی و ملی ضروری است . سفیر الجزایر بیان داشت: به کمک سامانه هشدار خشکسالی و توسعه بخش کشاورزی دامپروری از طریق توانمندسازی اراضی با جذب سرمایه خصوصی از دیگر محورهای این برنامه است. وی تصریح کرد: الجزایر در زمینه برنامه های محلی مقابله با بیابان زایی به اجرای 12 هزار پروژه در چارچوب برنامه 5 ساله (2014-2010) پرداخته است. الاحریز افزود: این برنامه ها با هدف تقویت و توسعه 'سد سبز'، ترویج بهره برداری معقول از مراتع و نیز آگاه سازی مسئولین محلی و شهروندان برای تعهدی پایدار در مقابله با بیابانزایی، تدوین شده است. وی بیان داشت: این اقدام ملی در اجرای دستور کار 10 ساله (2018-2008) کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مقابله با بیابان زایی (UNCCD) تهیه شده است. در نشست یکروزه علمی گرد و غبار، چالش ها و راهکارها که در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج ، کارشناسان داخلی و خارجی راه های مقابله با بیابانزایی و پدیده گرد وخاک در ایران و جهان را مورد بررسی قرار دادند. بازگشت |