صفحه اصلي > گزارش > «خواندن» و ترمیم پیوندهای انسانی
«خواندن» و ترمیم پیوندهای انسانیامروز, 09:13. نويسنده: monshi |
 در سالی که جامعه ایرانی بیش از هر زمان به بازسازی اعتماد و پیوندهای انسانی نیاز داشت، «سی‌ودومین هفته کتاب» با شعار «خواندن برای همدلی» یادآور شد که کتاب هنوز می‌تواند زبان آرام گفت‌وگو و ترمیم دل‌های دور شده باشد. به گزارش ستاد خبری سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، سال ۱۴۰۳ را می‌توان سال بازاندیشی در مفهوم «همدلی» دانست؛ سالی که جهان و جامعه ایرانی، پس از سال‌ها تجربه بحران‌های متوالی ـ از همه‌گیری کرونا تا جنگ‌های رسانه‌ای، از انبوه اخبار ناامیدکننده تا فرسایش اعتماد اجتماعی ـ بیش از هر زمان دیگری به بازسازی پیوندهای انسانی نیاز داشت. در چنین فضایی «سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران» با شعار «خواندن برای همدلی» نه صرفاً یک برنامه فرهنگی، بلکه بیانیه‌ای اجتماعی و انسانی بود؛ بیانیه‌ای برای یادآوری اینکه در عصر انزوا و هیاهو، هنوز می‌توان از مسیر واژه‌ها به قلب هم رسید.در این مقطع تاریخی، تحولات اجتماعی و رسانه‌ای، سبک مطالعه و نوع ارتباط انسان ایرانی با جهان معنا را تغییر داده است. تلفن‌های همراه و شبکه‌های اجتماعی حجم بی‌سابقه‌ای از اطلاعات را در اختیار انسان قرار داده‌اند، اما هم‌زمان مجال «درک» و «درنگ» را از او گرفته‌اند. در چنین شرایطی بازگشت به کتاب یعنی بازگشت به تأمل، گفت‌وگو و در نهایت «همدلی». شعار امسال با همین نگاه انتخاب شد: خواندن نه برای انباشت داده، بلکه برای درک انسان. کتاب در سال ۱۴۰۳ بار دیگر نقش «رسانه آرام» را بر عهده گرفت. رسانه‌ای که برخلاف شتاب و آشوب فضای مجازی، از مخاطب دعوت می‌کند تا مکث کند، بشنود و بفهمد. هفته کتاب این دوره بر بستری شکل گرفت که فرهنگ عمومی نیازمند ترمیم بود. بحران‌های معیشتی، شکاف‌های ارتباطی و مهاجرت گسترده نخبگان فرهنگی، جامعه را در وضعیتی قرار داده بود که گفت‌وگو به امری کمیاب تبدیل شده بود. از همین رو، انتخاب «همدلی» به عنوان کلیدواژه فرهنگیِ این سال، به‌منزله یک بیانیه ملی بود: اینکه فرهنگ ایرانی هنوز زنده است، مادامی‌که کتاب خوانده می‌شود. «سی‌ودومین دوره هفته کتاب» در حقیقت، روایتی از تداوم سه دهه تلاش برای حفظ حافظه فرهنگی ایران بود. هر دوره از هفته کتاب برش کوچکی از تاریخ اجتماعی ما را در خود دارد؛ از دوران بازسازی پس از جنگ تا عصر دیجیتال و جهان مجازی امروز. اما در همه این سال‌ها، کتاب تنها نهاد فرهنگی‌ای بود که بدون توقف، همچنان بر استمرار آگاهی و گفت‌وگو پافشاری کرد. واژه‌ای برای ترمیم اعتماد شعار «خواندن برای همدلی» برآمده از درکی ژرف از نیازهای امروز جامعه ایران بود. در زمانه‌ای که سرعت و سطحی‌نگری جای گفت‌وگو را گرفته، این شعار تأکید دارد بر بازگشت به عمق؛ به آن نقطه‌ای که انسان، دیگری را نه به عنوان «دیگر»، بلکه به‌عنوان بخشی از خود می‌فهمد. در چنین نگاهی، کتاب صرفاً ابزاری برای کسب دانش نیست، بلکه میانجی‌گرِ رابطه‌ای انسانی است. خواندن به مثابه گفت‌وگو معنا می‌یابد: گفت‌وگویی میان انسان و متن، میان نسل‌ها، و میان فرهنگ‌ها. این شعار می‌خواست یادآوری کند که جامعه‌ای که کتاب می‌خواند، جامعه‌ای است که می‌شنود، درک می‌کند و به جای قضاوت، با واژه‌ها پلی از فهم و احترام می‌سازد. کتاب، چتر آگاهی در باران بحران پوستر سی‌ودومین هفته کتاب تصویری استعاری و درخشان از همین اندیشه بود. کتابی که در میانه تصویر به شکل چتری باز شده، نمادی از پناه و پیوند است. رنگ زمینه آبی، نشانه آرامش و خرد است؛ و صفحات سفید کتاب که چون بال یا سایه‌بان گسترده‌اند، حس امنیت و روشنایی را القا می‌کنند. بارش کتاب‌های کوچک در اطراف، تداعی‌گر تکثیر اندیشه و جریان بی‌پایان دانش است. در دورانی که اضطراب، خبرهای ناگوار و دو‌قطبی‌های فرهنگی بر ذهن جامعه سایه انداخته، این پوستر یادآور شد که کتاب می‌تواند همان چترِ همدلی باشد؛ پناهی ساده اما اصیل در میان باران بی‌امان بحران‌ها. هم‌افزایی برای بازسازی گفت‌وگو سی‌ودومین دوره هفته کتاب نشان داد که فرهنگ، زمانی زنده می‌ماند که نهادهای گوناگون، هرچند با رویکردهای متفاوت، در یک هدف مشترک گرد آیند. در این دوره، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با گسترش طرح‌های ملی کتاب‌خوانی، حلقه ارتباطی میان مردم و کتابخانه‌ها را تقویت کرد. کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با پویش‌های خلاقانه‌ای چون «کتابال» و «باغ کیانوش» خواندن را به زبان بازی و تخیل ترجمه کرد و برای نسل تازه، مفهوم همدلی را از مسیر قصه و تصویر آموزش داد. سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران بیش از صد رویداد در صد کتابخانه برگزار کرد تا کتاب از دیوار سالن‌ها بیرون آید و در میدان‌های شهری جریان پیدا کند. سازمان بهزیستی کشور نیز با اجرای طرح‌های فرهنگی ویژه نابینایان، کودکان کار و مراکز اوتیسم، بر بُعد انسانی شعار «خواندن برای همدلی» تأکید کرد. در کنار این نهادها، مجموعه‌هایی چون کتابخانه و موزه ملی ملک، انجمن فرهنگی ناشران دانشگاهی، سازمان تحقیقات کشاورزی و موسسه فرهنگی اکو نیز برنامه‌هایی متنوع با محوریت تبادل فرهنگی و میراث مکتوب برگزار کردند.این هم‌افزایی گسترده نشان داد که در روزگار پراکندگی، کتاب هنوز می‌تواند نقطه اشتراک نهادهای فرهنگی باشد؛ جایی که رقابت‌ها رنگ می‌بازد و همکاری معنا پیدا می‌کند. کتاب در استان‌ها؛ واژه‌هایی که از مرکز عبور کردند هفته کتاب امسال تنها در تهران متوقف نماند. در سراسر ایران، از همدان تا ایلام، از کرمانشاه تا فارس، صدای کتاب طنین‌انداز شد. در همدان از کتابداران، نویسندگان و استادیاران تجلیل شد و چهارمین دوره جایزه «قلم هگمتانه» با هدف معرفی بهترین کتاب‌های استان برگزار گردید. در کرمانشاه، مدارس با «زنگ کتاب» و نمایشگاه‌های محلی به میدان آمدند و نشست‌های شعر و داستان با حضور نویسندگان جوان برگزار شد. در ایلام، پویش ملی «طرح آفتاب» توانست هزاران جلد کتاب را به مناطق کمتر‌برخوردار برساند و فرهنگ کتاب‌خوانی را به خانه‌های کوچک و دورافتاده ببرد. در چهارمحال و بختیاری، کاروان دانایی با اهدای کتاب به مدارس روستایی، نشان داد که کتاب تنها در کتابخانه‌ها معنا ندارد، بلکه می‌تواند تا کلاس‌های کوچک و خانه‌های بی‌کتاب سفر کند. در فارس و مازندران، نشست‌های نقد و گفت‌وگو، جشنواره‌های شعر و عکس و کارگاه‌های آموزشی، فضای تازه‌ای برای تعامل میان نویسنده و خواننده پدید آوردند. این گستردگی جغرافیایی یادآور هدف نخستین هفته‌های کتاب بود: تبدیل مطالعه به تجربه‌ای ملی، نه نخبه‌گرا. خواندن برای همدلی؛ نگاهی از درون فرهنگ «خواندن برای همدلی» بیش از آنکه شعاری فرهنگی باشد، بیانیه‌ای اخلاقی است. در عصری که ارتباطات انسانی به پیام‌های کوتاه فروکاسته، کتاب دعوتی است به مکث، تأمل و شنیدن بی‌قضاوت دیگری. کتاب می‌آموزد که پیش از سخن گفتن، باید خواند؛ پیش از داوری، باید فهمید. از همین رو، شعار امسال را می‌توان دعوتی دوباره به اخلاق گفت‌وگو دانست؛ به این باور که فرهنگ، زمانی بالنده است که جامعه اهل شنیدن و درک باشد. در واقع، خواندن برای همدلی، یادآور این حقیقت است که انسان مدرن در میان انبوه داده‌ها، نیازمند بازگشت به سکوتِ اندیشه است؛ جایی که واژه نه ابزار جدال، بلکه زبانِ صلح است. کتاب به مثابه زبان ملی همدلی سی‌ودومین هفته کتاب را می‌توان نقطه‌ای تازه در تاریخ فرهنگی ایران دانست؛ مرحله‌ای که در آن کتاب از نماد آگاهی، به نشانه همدلی بدل شد. در این مسیر سی‌ساله، کتاب توانسته است جایگاه خود را از کلاس درس تا میدان شهر، از خانواده تا فضای مجازی گسترش دهد. این دوره، یادآور این حقیقت بود که اگرچه جهان دیجیتال مرزها را شکسته، اما هنوز کتاب است که ما را «به هم» پیوند می‌دهد. در پایان می‌توان گفت: خواندن برای همدلی، یعنی زیستن با آگاهی، شنیدن با قلب، و ساختن آینده‌ای که واژه در آن جای فریاد را گرفته است بازگشت |