پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

یک کارشناس مسائل ژئوپلتیک معتقد است ایران پسابرجام در خاورمیانه نقش‌های منطقه‌ای عمده‌ای بر عهده خواهد گرفت.
دکتر مراد کاویانی در سومین نشست از سلسله نشست‌های «خاورمیانه و تشدید گسل‌های هویتی منطقه» با تمرکز بر موضوع «نقش ایران پسابرجام در آینده خاورمیانه» که عصر یک‌شنبه(هشتم آذر) از سوی معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی البرز در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، خاطرنشان کرد: پس از رخداد حادثه 11 سپتامبر 2001 تا کنون، منطقه خاورمیانه دچار بی‌ثباتی‌های زیادی بوده است که این بی‌ثباتی‌ها، هزینه‌های جانی و مالی سنگینی را بر کشورهای منطقه تحمیل کرده است. وی افزود: این بی‌ثباتی‌ها در خاورمیانه تفکرات تندروانه زیادی را ایجاد کرده است که البته بخش عمده آن از عربستان سعودی به عنوان کشور صادرکننده تفکرات افراطی ناشی می‌شود. عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی یادآور شد: در ظاهر هر چند حکومت پادشاهی عربستان با غرب همکاری‌های گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف دارد، اما بخش زیادی از هزینه‌های تحمیل شده ناشی از تروریسم به غرب از همین کشور ریشه می‌گیرد. کاویانی ضمن اشاره به اینکه عربستان شریک قابل اعتمادی برای غرب نیست، تاکید کرد: نکته بارزی که در این مساله وجود دارد این است که هیچ‌گاه رد پایی از ایران و تفکر شیعه در اقدامات تروریستی منطقه و جهان مشاهده نشده است؛ این واقعیت، پیامی را می‌رساند و آن این است که ایران هیچ‌گاه خواهان بی‌ثباتی خاورمیانه نبوده است. وی افزود: عربستان بخش زیادی از هزینه‌های تفکرات بی‌ثبات کننده در خاورمیانه را تامین می‌کند؛ بنابراین کشورهای جهان نمی‌توانند نسبت به عربستان بی‌اعتنا باشند. این استاد دانشگاه به نقش آمریکا در تحولات چند سال اخیر خاورمیانه اشاره و تصریح کرد: به نظر می‌رسد آمریکا به هدف خود برای کنترل جریانات بنیادگرا در خاورمیانه به خصوص در عراق و افغانستان دست پیدا نکرده است و برعکس، روند شکل‌گیری این جریانات در چند سال اخیر تشدید شده است. وی ضمن اشاره به استراتژی کلان آمریکا برای پاسخ به چنین معضلی در خاورمیانه تصریح کرد: مطرح شدن چین به عنوان رقیب آینده آمریکا در آسیای جنوب شرقی و اقیانوسیه، در کنار شکست سیاست‌های آمریکا در کنترل روند افراط‌گرایی خاورمیانه، استراتژیست‌های آمریکایی را برآن داشت تا دست به طرح یک استراتژی بزنند که لازمه آن نقش‌آفرینی کشورهای منطقه در حفظ امنیت خاورمیانه بدون حضور مستقیم آمریکاست. کاویانی بر ارتباط میان این استراتژی آمریکا و توافق هسته‌ای با ایران تأکید کرد و افزود: این تصمیم آمریکا زمینه‌هایی را برای به سرانجام رسیدن پرونده هسته‌ای ایران، پس از 13 سال تحمیل هزینه‌های سنگین، ایجاد کرد که در نهایت، در تابستان امسال توافق هسته‌ای میان ایران و کشورهای 5+1 به ثمر نشست. وی با بیان اینکه اسرائیل و عربستان دو کشور مخالف توافق هسته‌ای بودند، تصریح کرد: این دو کشور از هیچ تلاشی برای به سرانجام نرسیدن توافق هسته‌ای فروگذار نکردند و این نشان می‌دهد که دو کشور نسبت به حضور آتی ایران در تحولات منطقه به شدت نگران هستند. کاویانی اذعان کرد: یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای برجام، خروج ایران از ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد بود، قرار گرفتن در ذیل این فصل از منشور به معنای این است که ایران کشوری است که صلح و ثبات بین‌المللی را به خطر انداخته است و خروج از ذیل آن دستاورد بزرگی برای کشور ما بود. این پژوهشگر جغرافیای سیاسی گفت: البته برجام را نمی‌توان به طور یک طرفه مورد انتقاد و یا تحسین صرف قرار داد؛ بلکه باید آن را دارای نکات مثبت زیادی دانست که انتقاداتی نیز بر آن وارد است. وی تصریح کرد: دستاوردهای آتی برجام به درس‌هایی که دولتمردان از تحریم‌ها و شرایط به وجود آمده در گذشته گرفته‌اند بستگی دارد که بتوانند با یک برنامه‌ریزی دقیق همه جانبه از فرصت به وجود آمده بهره‌برداری کنند. کاویانی به اولین اولویت پسابرجام برای ایران اشاره کرد و گفت: منافع ایران حکم می‌کند که در پسابرجام با کشورهای منطقه همکاری کند؛ بنابراین اولین اولویت ما همکاری با کشورهای منطقه به خصوص همکاری بر مبنای مبارزه با تروریسم خواهد بود. عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی به مشکلات به وجود آمده در دوران تحریم برای کشور اشاره کرد و گفت: کشور ما تا پیش از اعمال تحریم‌ها حدوداً چهار میلیون بشکه نفت در روز صادر می‌کرد اما اعمال تحریم‌ها این میزان را تا حد 150 هزار بشکه در روز کاهش داد و به سمت قطع صادرات نفت پیش می‌رفت.
وی افزود: حتی همان اندک نفتی هم که ایران به فروش می‌رساند به دلیل تحریم‌های بانکی صورت گرفته با مشکل انتقال پول مواجه بود و عملا پول نفت ایران در کشورهای خریداری چون چین و هند بلوکه شده بود. کاویانی یادآورشد: این شرایط به حدی رو به وخامت گذاشت که رشد اقتصادی ایران را تا منفی شش درصد نیز کاهش داد؛ در حالی که در سند چشم‌انداز بیست ساله، رشد اقتصادی کشور هشت درصد در نظر گرفته شده است.
وی ادامه داد: همه این مسائل هزینه‌های سنگینی را به کشور تحمیل کرده بنابراین حال که زمینه‌های پذیرش جهانی ایران شکل گرفته است، دولتمردان باید به خوبی بتوانند از این فرصت استفاده کنند.
کاویانی به شاخص‌های تمایل کشورهای جهان برای پذیرش ایران در معادلات مختلف اشاره کرد و گفت: افزایش چشمگیر توریسم، برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ در تهران و پذیرش ایران در روند مذاکرات حل بحران سوریه بدون هیچ‌گونه پیش‌شرط، از جمله شاخصه‌هایی است که نشان می‌دهد کشورهای جهان حضور ایران را در معادلات جهانی پس از برجام پذیرفته‌اند. وی با تاکید بر اینکه برجام نقش موثری در تقویت ظرفیت ژئوپلتیک ایران خواهد داشت، گفت: در هر حال برجام طلیعه‌ای از امید به آینده است که در صورت وجود برنامه‌ریزی قوی و منسجم می‌تواند در روند توسعه کشور ما نقش بسیار مثبتی ایفا کند. کاویانی اذعان کرد: یک کشور معقول باید بتواند با بیشتر کشورهای دنیا ارتباطی سازنده داشته باشد، اما در سال‌های اخیر کشور ما به سمت نوعی انزوا پیش رفت که از وزن ژئوپلتیک ما در معادلات جهان کاست، بنابراین در اولین قدم باید کشورهای منطقه را از جنبه‌های مختلف وارد معادلات خود کنیم. این استاد دانشگاه در ادامه به سرمایه‌گذاری چین در بندر گوادر پاکستان و تاثیر آن بر توسعه مرزهای شرقی ایران اشاره و تاکید کرد: کشور چین از جمله کشورهایی است که رشد اقتصادی بسیار بالایی دارد و مطمئنا برای ادامه این روند توسعه، به انرژی نیاز مبرمی دارد؛ به همین دلیل، در حال حاضر، سرمایه‌گذاری کلانی را در بندر گوادر پاکستان انجام داده است تا به طور مستقیم انرژی خاورمیانه را به قسمت شرقی چین که عمده توسعه‌یافتگی چین در آن قسمت قرار دارد منتقل کنند. وی با بیان اینکه امنیت و توسعه دو روی یک سکه بوده و مستلزم یکدیگرند، افزود: این عامل باعث خواهد شد که چین نسبت به توسعه یافتن زیرساخت‌های شرق کشور و تامین ثبات این منطقه احساس مسئولیت کند؛ ایران می تواند از این فرصت به خوبی استفاده کند. کاویانی به هند نیز به عنوان یکی از کشورهای دارای رشد اقتصادی بالا و نیازمند به انرژی اشاره و تصریح کرد: اگرچه رشد اقتصادی این کشور در مقایسه با چین کمتر بوده و نوعی رقابت نیز با یکدیگر دارند، اما در هر حال این کشور نیز در آینده به انرژی خاورمیانه و ایران نیاز مبرمی پیدا خواهد کرد. وی ضمن اشاره به اینکه رفع تحریم‌ها عمق استراتژیک ایران را افزایش می‌دهد، تصریح کرد: تا پیش از برجام، دنیا ایران را به عنوان کشوری که ثبات منطقه را مختل می‌کند می‌شناخت، اما پس از برجام این دید از بین رفته است و می‌تواند منجر به افزایش عمق استراتژیک ما شود. این صاحب‌نظر مسائل ژئوپلتیک افزود: مطمئنا پس از اینکه نقش ایران در معادلات جهانی مثبت تعریف شود، کشورهایی در معرض دید و در جایگاه متهم قرار خواهند گرفت که صادر کننده واقعی تروریسم به دیگر نقاط جهان هستند. کاویانی ضمن تاکید بر نقطه درخشان پسابرجام برای ایران یادآور شد: همه اینها مستلزم این است که با برنامه‌ریزی دقیق و همه‌جانبه بتوانیم از ظرفیت‌های جدید به وجود آمده استفاده کنیم. گفتنی است سلسله نشست‌های «خاورمیانه و تشدید گسل‌های هویتی منطقه» روزهای یک‌شنبه از سوی معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی استان البرز در دانشگاه خوارزمی برگزار می‌شود که در سومین نشست آن، نقش ایران پسابرجام در آینده خاورمیانه بررسی گردید.