پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

«الشفا بتعریف حقوق المصطفی» از جمله آثاری ا‌ست که در سنت اسلامی، هم به‌عنوان منبع سیره و هم به‌عنوان مرجعی کلامی و فقهی مورد استناد قرار گرفته است.
به گزارش ستاد خبری سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، کتاب «الشفا بتعریف حقوق المصطفی» نوشته قاضی عِیاض از برجسته‌ترین دانشمندان مغرب و اندلس در قرن پنجم و ششم قمری است. قاضی عیاض با نام کامل ابوالفضل عِیاض بن موسی بن عیاض بن عمرو بن موسی بن عیاض یحصبی اندلسی سبتی مالکی (۴۷۶ – ۵۴۴ ق) اهمیت و جایگاهی مهمی در فقه و تاریخ داشته و به همین دلیل شرح حال او در تمامی منابع رجالی و تاریخی مربوط به مغرب و آندلس آمده است. برخی از منابع روایت کرده‌اند که او در دوران جوانی از شاگردان فیلسوف شهیر جهان اسلام «ابن رشد» بوده است. قاضی عیاض «الشفا بتعریف حقوق المصطفی» را در پاسخ به اصرار و خواهش يكى از شاگردانش که تقاضا داشت در کتابی قدر و منزلت پيامبر اكرم(ص)، حقوق ايشان و حكم كسانى كه حق ايشان را ادا نمى‌كنند و يا در اداى آن كوتاهى دارند و ديدگاه‌هاى سلف و ائمه در این باب را یادآور شود، تالیف کرد. این کتاب از جمله آثاری ا‌ست که در سنت اسلامی، هم به‌عنوان منبع سیره و هم به‌عنوان مرجعی کلامی و فقهی مورد استناد قرار گرفته است. قاضی عیاض این کتاب را در چهار محور اصلی به رشته تالیف درآورده است:
در محور اول نویسنده در چهار بحث به بيان قدر و منزلت پيامبر اكرم(ص) در درگاه الهى مى‌پردازد: «ثناء پيامبر توسط خداوند و آشكار ساختن مقام و منزلت ايشان در نزد خداى تعالى»، «تكميل محاسن اخلاق و جمع فضائل دينى و دنيوى در پيامبر»، «اخبار صحيح و مشهورى كه درباره جايگاه والاى ايشان نزد خداوند وارد شده و كرامت‌هایى كه در دنيا و آخرت خداوند به ايشان ارزانى داشته است» و «آيات و معجزاتى كه خداوند بر دست پيامبر براى مردمان آشكار ساخت».محور دوم نيز مشتمل بر چهار بحث است در موضوع حقوقی که پیامبر(ص) بر مردمان دارد: «درباره وجوب ايمان و فرمانبردارى و پيروى از سنت پيامبر(ص)»، «درباره لزوم دوستى و محبت ايشان»، «در بزرگداشت امر پيامبر(ص) و گرامى داشت شخصيت حضرت و نيكى به ايشان» و «درباره وجوب سلام و صلوات بر پيامبر و فضيلت آن». محور سوم به بيان امورى مى‌پردازد كه نسبت دادن آنها به پيامبر اكرم(ص) ممتنع يا جايز و صحيح است. اين بخش نیز دو بحث دارد: «بيان امور دينى اختصاص يافته و درباره عصمت پيامبر اكرم(ص) و ساير انبياء الهى» و «بيان احوال دنيوى رسول خدا(ص) به عنوان فردى از افراد بشر و آنچه از احوال بشرى مى‌توان بديشان نسبت داد يا نسبت دادن آنها بديشان ممتنع است». محور چهارم نیز درباره حكم و عقوبت دشنام دادن به پيامبر و سبّ ايشان است. این محور نیز دارای دو بحث است: «حكم و عقوبت افرادى كه پيامبر(ص) را سبّ و شتم کنند» و «عقوبت و حكم كسانى كه به آزار و اذيت پيامبر اكرم(ص) و دشمنى با ايشان بپردازند». به اين بخش بحث سومى هم اضافه شده كه نویسنده در آن حكم كسانى را كه به سبّ خدا، ملائكه، انبياء، كتب آسمانى و اهل‌بيت پيامبر(ص) اقدام كند، بیان کرده است. ویژگی «الشفا بتعریف الحقوق المصطفی» در آن است که سیره پیامبر اسلام (ص) را نه صرفاً به‌عنوان مجموعه‌ای از وقایع تاریخی، بلکه به‌مثابه تجلی کامل‌ترین صورت انسان کامل روایت می‌کند. مهم‌ترین منبع قاضی عِیاض، در تألیف این اثر قرآن کریم و برخی از تفاسیر مانند تفسیر قرطبی و تفسیر ابن کثیر است به همراه صحاح سته. علاوه بر آنها از منابع تاریخی هم چون «مغازی» واقدی، سیره ابن هشام، «طبقات الکبری» ابن سعد و کتاب‌هایی چون «السنن الکبری» و «شعب الایمان» و «دلائل النبوه» بیهقی، «زادالمسیر» ابن جوزی و... استفاده کرده است.