درنگی در جاذبه‌های برغان کرج
سپیدار‌آنلاین: گروه گزارش
عصر ۳۰ خرداد به دعوت استاد مصطفی کرمی(عضو شورای برغان و رئیس تعزیه استان البرز) به همراه دوستان موزه تمبر یکتای گوهردشت از مسیر آتشگاه عازم دهستان توریستی برغان می‌شویم.
شبه جاده اتشگاه به برغان فاقد هرگونه علائم ایمنی رانندگی بوده و البته به شدت خشک و لم‌یزرع است. به دلیل حضور و تمرینات پرتعداد آفرودکاران، موتور و دوچرخه سواران حرفه‌ای در روزهای تعطیل،علاوه بر اطرافات جاده، رویه کوهپایه‌ها نیز دچار فرسایش عمیقی شده و در آتیه نه چندان دور احتمالا باید شاهد بلند شدن ریزگردهای بومی از این سمت کرج باشیم.
در مسیرمان تابلو بزرگ مجموعه معظم ۵۰ هکتاری "گردشگری عسل"بر شانه‌های کوهپایه‌ای چشم‌نوازی می‌کند.بالاخره با گذر از پیچ و خم‌های خطرناک از بالای گردنه جلوه بهشتی و مصفای برغان در سراشیبی تندی هویداست.
از امیرنشینی تا باراندازی برغان
دهستان برغان از بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ در فاصله ۲۰ کیلومتری کرج، با جمعیت مثبت ده هزار با ۱۵ روستا شامل آغشت، سیاهکلان، سپیداران، آتشگاه، سرهه، علاقبند، باغبانکلا، ورده، سنج، بریانچال،بانو صحرا، سیواندره، و... می‌باشد. از دوروان تا برغان در حاشیه رودخانه‌ها بیش از ۴۰ کیلومتر جنگل صنوبر، چنار، گردو و...وجود داشته و وجه تسمیه برغان به واسطه وجود آب‌بندها و سربندهای تاریخی و مسلسل آنست که بعضا در غبار زمان مدفونند. برغان در کل منطقه‌ای کوهستانی،خوش اب و هوا و صعب‌العبور که به دلیل قدمت تاریخی و ظرفیت توریستی از زمان ساسانیان امیرنشین بوده و بعدها به دلیل موقعیت سوق‌الجیشی و وجود کارخانه‌جات باروت کوبی،صنایع دستی،کاروانسراها و آسیاب‌های متعدد و ...به عنوان بارانداز منطقه قزوین_ری شهرت داشته است.
برغان؛ شرقا مشرف به رودبار ارنگه،غربا فشند و طالقان،شمالا سلسله جبال کهار و ناز و از سمت جنوب به دشت ساوجبلاغ ختم می‌شود.سه بنای تاریخی پل صفوی، حسینیه اعظم و درخت چنار ۱۵۰۰ ساله و همچنین بستنی گله به ثبت ملی رسیده‌اند. زبان برغان تاتی بوده و اصولا تاریخی قدیمی‌تر و پیشینه‌ای مفصل‌تر از کلانشهر کرج دارد.
پل تاریخی صفوی
ورودی روستای برغان گویی پل زیبا و ساروج‌ساز صفوی به استقبالمان آمده است. این پل تاریخی هنوز هم بار‌سنگین و زخم عمیق ماشین‌های سبک و نیمه سنگین را بر دامن خود پذیرا بوده و علی‌رغم سیل‌ها و حوادث بنیان‌کن،سده‌ها پر غرور و قامت‌افراشته با مردمان خونگرم و دوست داشتنی این خطه زرخیز مهربانی می‌کند.از بالا محله(بارمله) که وارد روستا می‌شویم درختان برافراشته خودنمایی می‌کنند ضلع شمالی میدان مملو از کافه و مغازه‌ها و ضلع جنوبی حسینیه اعظم و مسجد ۸۰۰ ساله و البته رستوران‌های مصفای منتهی به رودخانه‌های متصل و خروشان سنج و شاهرود می‌باشد با گذر از کوچه پس کوچه‌های داخل روستا به سمت پایین محله(جیرمله)روانیم.کوچه باغهای دور اطراف با سنگ‌فرش‌های زیبا و درختان قدیمی چشمک پرانی می‌کنند. روزهای تعطیل مسیر یک کیلومتری طول روستا قفل کامل بوده و ساعت‌ها راه‌بندان و ترافیک کشنده تحفه توریست‌ها، گردشگران و اهالی می‌دهد.
خانم میرحبیی دهیار برغان:
"برغانی‌ها شایسته بهترین‌ها هستند"
بالاخره جایی مناسب در پایین محله اتراق کرده و با مشارکت در جلسه مشترک شورا و دهیار، گپ و گفت دوستانه‌ای با اعضای شورا و دهیار برغان در می‌گیرد.خانم مهندس "سیده زهرا میرحبیبی" از اهالی بومی در جایگاه دهیار آرام گرفته است از ایشان در خصوص چرایی و چیستی سه طرح مهم برغان (کمبربندی جنوبی،طرح آبرسانی به برغان و سنگ‌فرش محوطه روستا)جویا می‌شویم خانم دهیار با علاقمندی و اشراف تمام به سوالات ما پاسخ داده و گاها از اعضای شورا مدد جسته می‌گوید:با افتخار روستازاده هستم مردم برغان شایسته بهترین‌ها هستند ما با تمام قوا و با همدلی شورا و اهالی پیگیر به سامان شدن تدریجی امورات زادگاه خودمان هستیم.مطالعه کمربندی جنوبی از سال ۹۶ شروع شده و با وجود معارضین بیش از ۸۰ درصد پروژه پیشرفت فیزیکی دارد. در تلاشیم نیمه دوم امسال با افتتاح کمربندی برغان قفل ترافیکی کشنده روزهای تعطیل را از روستا حذف کنیم. پروژه آبرسانی برغان افتتاح شده و مشکل افت فشار آب در بالادست روستا حل و فصل گردیده است و خبر خوش آنکه روکش آسفالت و تعریض جاده آتشگاه برغان تصویب و بودجه آن با پیگیری‌های چند لبه شورا و دهیاری در حال تخصیص می‌باشد.مهندس مدیری عضو جوان و خندان شورا نیز با زبان بدن گفته‌های خانم دهیار را تایید و گاها تکمله‌ای بر آنها می‌زند.مهندس موسوی مدیر موزه تمبر یکتا خواستار مساعدت شورا و دهیار برای استقرار بخش‌هایی از موزه نفیس یکتا در برغان می‌شود رایزنی‌های اولیه طرفین در این خصوص مثبت و سازنده می‌باشد.
چنار ۱۵۰۰ ساله برغان از عجایب خلقت
از جلسه شورا و دهیار فارغ شده و با راهنمایی و موانست استاد کرمی به شکار جاذبه‌های توریستی،طبیعی،تاریخی و آئینی برغان می‌رویم.روبروی دهیاری مسجدی است زیبا،تاریخی،چشم‌نواز که بنابر گفته اهالی بومی بر بقایای آتشکده‌های زرتشتی اشکانیان استوار شده است.محوطه باستانی حیاط مسجد دو درخت تاریخی که در کف صاحب ریشه مشترک هستند مخاطبان را به دل تاریخ پرتاب می‌کند. داخل درخت ضلع شمالی به ارتفاع ۱۲ متر، تا اسمان باز و سوراخ بوده و در محوطه خالی داخل درخت(کنده کاری با مساحت ۱۰ متر) می‌توان چادر زده و شبانگاهان از دل چنار افسانه‌ای ۱۵۰۰ ساله آسمان را رصد و ستارگان را به توبره کشید.استاد کرمی با شور و هیجان یک ریز و پی در پی اطلاعات خود را از پیشا اسلام،پسا اسلام و دوره صفویه و اجداد برغانیش به رخ ما می‌کشد راستش حجم اطلاعات فشرده و دروازه‌بانی خبری ما در برابر مسلسل روایات این مردم شریف و دوست داشتنی حسابی آبکش شده است.کرمی می‌گوید: این مسجد بر ویرانه‌های آتشگاه زرتشتیان بنا شده و قدمت درخت چنار به پیش از اسلام معطوف است.با گذر زمان و سیل و حوادث دیگر این درختهمچنان استوار بوده و در نزد بومیان مقدس و به نوعی حاجت ده می‌باشد.درحت ضلع جنوبی(گرده بینه)با فاصله کوتاه و به ارتفاع ۱۰ از آن نیز در ریشه مشترکند. این درخت و مسجد (آتشکده سابق) اصالتا در قلب قلعه امیرنشین ساسانیان استوار بوده‌اند.از عجایب مسجد هم آنکه این بنای قدیمی و معظم فاقد ستون بوده و به واسطه معماری ایرانی اسلامی منحصر به فرد با قدمت ۷۰۰ سال همچنان ملجأ و پناهگاه معنوی برغانی‌های عاشق پیشه است.
تعزیه برغان در مسیر ثبت جهانی
مقصد بعدی ما دیدار از حسینیه اعظم(تکیه مشهور بارمله)است.
با دوستان جان قدم‌زنان راهی حسینیه اعظم برای بازدید از مکان اجرای تعزیه برغانی‌ها و دیگر مسجد قدیمی بالامحله هستیم.روبروی حسینیه اعظم "سالارخان زکی برغانی" از دانش‌آموزان دوست داشتنی و با مرام شهیدستان با بستنی سنتی به استقبالمان می‌اید . وارد حسینیه می‌شویم بوی معنویت و عطر و غبار زائران حسینی از در و دیوار قطور،نم‌دار و تاریخی این مکان مقدس هویداست. حسینیه‌ای فاخر و با عظمت با گنجایش بیش از دو هزار نفر،شبیه مینی استادیوم های روم و یونان باستان در سه طبقه(طبقات دوم و سوم شبستان‌های مختص بانوان) چشم‌نوازی می‌کنند.داخل حسینیه مملو از اثار قدیمی،نسخ خطی، تصاویر،پرچمها و بعضا سنگ نبشه‌های باستانی و زرتشی است. عَلَم‌ها،منبرها،هدایای،نذورات،فرش‌ها،تمثال امامان معصوم، نسخ خطی جورواجور، حجره‌ها،رواق‌ها،خان‌نشین و شاه‌نشین، تالارهای چپ و راست قرینه و شبستان‌هایی که در غبار زمان فرو رفته‌اند همه و همه عظمت و شکوه مجموعه را دو چندان کرده‌اند. محوطه عمومی حسینیه حالت آکوستیک داشته و صدای زلال و گوش‌نوازی را به سوی زائران دلسوخته اباعبدالله پرتاب کرده و گویا حماسه مکرر کربلای حسینی از همین زمان و مکان مقدس عاشقان با وفایش را به آزادی و آزادگی فرا می‌خواند.سِنِ اصلی حسینیه شامل شاه‌نشین،مکان نیروهای حفاظتی،رجال‌نشین بوده و بر تالارهای چپ و راست فرش‌های گرانقیمت و پرچمها و نمادهای حماسه کربلا آویز شده‌اند. روبروی حسینیه اعظم مسجدی با قدمت ۸۰۰ سال قد برافراشته و با پلی قدیمی با طاقنامه به حسینیه اعظم متصل است.
بازار سرپوشیده‌ای که دیگر نیست
به ناچار از حسینیه و مسجد تاریخی بالامحله دل کنده و مجددا در رکاب استاد کرمی به سوی پایین محله رهسپار می‌شویم. در مسیر برگشت کرمی با آه و افسوس تام و تمام می‌گوید: "در زمان‌های نه چندان دور برغان دارای بازار مسقفی بود که دو صد مغازه متناسب با نیازهای روزمره مردمانش بر آن استوار بود متاسفانه به دلیل حوادث طبیعی و عدم پیگیری جدی مردم و مسئولین در اوایل انقلاب به تدریج این بازار مسقف تاریخی به باد فراموشی و نسيان سپرده شد."
مشاهیر برغان
محمد تقی برغانی(شهید ثالث)
محمد صالح برغانی(موسس مدرسه صالحیه قزوین و مدرسه برجسته حوزه علمیه بغداد)محمد ابراهیم برغانی(صاحب نسخ خطی برغان) حسین میرخانی بزرگ و فرزندان(بنیانگذار انجمن خوشنویسان ایران و عروس خطاطی نستعلیق ایران)
زرین تاج برغانی(ملقب به طاهره قره العین)
آیت اله فرشته،آیت اله محمد صالح برغانی(جد دکتر صالحی انرژی اتمی)آیت اله شهیدی و...بخشی از مشاهیر دهستان برغان هستند. لازم به ذکر است که بنابر روایت استاد کرمی تعزیه برغان ثبت جهانی یونسکو شده و نسخ خطی نیز ثبت ملی هستند.
همچنین استاد زکریا مهرور از برغان پژوهان نامی و البرزشناسان معاصرند.
جاذبه‌های توریستی تفريحي برغان
کردان(پایتخت سوارکاری ایران) و برغان از مکان‌های توریستی تفريحي تهران کرج بوده و وجود ویلاهای شیک و مدرن در کنار مکان‌های بوم‌گردی؛خبر از اتصال و عجین شدن سنت و مدرنیته داشته و ایندو منطقه به واسطه جاذبه‌های طبیعی در بخش‌های مختلف حرفهایی برای گفتن دارند.
ورزش(کوهنوردی،سنگ نوردی،صخره نوردی و...)
جاذبه‌های هیجانی(دوچرخه و موتورسواری حرفه‌ای،آفرود و...)
سلامت(دهکده محب سلامت،طبیعت بکر و خوراکی‌خای ارگانیک و...)
مکان‌های تاریخی(حسینیه اعظم و مسجد ۸۰۰ ساله،قلعه باستانی تپه کلاش در ارتفاع ۱۲۰ متری شمال روستا)
درختان باستانی(چنار ۱۵۰۰ ساله،زیارتگاه چهل دختر/درخت پیر سپیدارک،درخت سیب قدیمی،درخت مشهور نارون داربیخ و...)
باشگاه‌های سوارکاری(گلاب،مروارید کیش و...)
مکان‌های قدیمی و سنتی(کاروانسرا یا زر میدان،حمام و قبرستان قدیمی،مزار شهدا و...)
بوم‌گردی(حاج داود بزرگمهر،دیمه‌سو،آهار و...)
آئین‌های سنتی(سرتراشان،تعزیه‌خوانی،مراسمات چارشنبه‌سوری و عید نوروز)
محصولات متنوع(الو،الوچه،بستنی سنتی گله ثبت شده ملی و...)
از کافه بستنی‌‌گله تا بوم گردی برغان
بالاخره وارد میدان اصلی برغان می‌شویم دور تا دور میدان را کافه و مغازه‌های سنتی و خدماتی احاطه کرده و جنب و جوش عجیبی در رستوران‌های منتهی به رودخانه خروشان برغان و کافه‌های بستنی و فروشگاه‌هایی که محصولات بومی را به حراج گذاشته‌اند برپاست.روستای توریستی برغان دارای مکان‌های بوم‌گردی خوبی بوده و مسافران می‌توانند در کنار شارش رودخانه و کوچه‌باغهای بهشتی برغان، شب را در آرامش برکه‌های پایین دست مه گرفته رویا به صبح صادق اتصال دهند.در خروجی روستا به سمت دهستان کردان مزار شهدا آرام گرفته است وجود ۲۴ شهید برغانی این دهستان را سرآمد و زبانزد استان کرده است.بالاخره پس از خرید سوغاتی‌های بومی برغان از جاده زیبا و توریستی کردان در کناره رودخانه خروشان برغان راهی کلانشهر پر هیاهوی کرج می‌شویم.
رضا_قاسم‌پور
