پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

استان پرجمعیت البرز، این نگین سبز کشور، این روزها نه با نسیم دلنواز که با بادی خشک و داغ دست و پنجه نرم می‌کند؛ بادی که بوی هشدار بی‌آبی می‌دهد؛ استمرار خشکسالی‌های بی‌امان و کاهش بارش‌ها، چنان چنگ در رگ‌های حیات این دیار انداخته که سفره‌های آب سطحی و زیرزمینی آن را تا مرز تهی شدن کشانده است.
کاهش بارش‌ها، خشکسالی‌های مکرر، ذخایر رو به افول سدها و افت بی‌سابقه سطح آب‌های زیرزمینی، همگی دست در دست هم داده‌اند تا وضعیت آبی البرز به مرز بحران برسد. کافی است نگاهی به سد کرج بیندازیم؛ شاهکاری مهندسی که زمانی نماد توانایی و ذخیره آب بود، حالا فقط هفت درصد از ظرفیت ۱۸۰ میلیون متر مکعبی خود را به نمایش می‌گذارد؛ یعنی تنها حدود ۱۰ میلیون متر مکعب آب! این عدد آژیر قرمز را به صدا درآورده است. سد طالقان هم اگرچه وضعیت کمی بهتر دارد اما در برابر این خشکسالی بی‌رحم، زانو زده و دیگر آن منبع مطمئن گذشته نیست.منابع ورودی آب در استان به شکل قابل توجهی کمتر از حد نرمال است. برخی گزارش‌ها حاکی از کاهش ۵۰ درصدی بارش‌ها نسبت به بلندمدت است. این یعنی طبیعت این بار دست یاری‌اش را از ما کوتاه کرده است.در زمان حاضر، ۳۲ درصد نیاز آبی استان از منابع سطحی و ۶۸ درصد از منابع زیرزمینی تأمین می‌شود. این وابستگی شدید به آب‌های زیرزمینی در کنار برداشت بی‌رویه همچون شمشیری دو لبه پایداری تأمین آب را به شدت تهدید می‌کند. خشکی رودخانه‌ها، کاهش کیفیت آب و تأثیرات مخرب بر اکوسیستم‌های طبیعی، تنها گوشه‌ای از عواقب ناگوار این بحران است.
آسمان خاکستری، زمین تشنه؛ خبری از باران نیست!
پیش‌بینی‌های هواشناسی برای ۱۰ روز آینده کرج و مناطق اطراف مانند کردان، حاکی از آسمانی صاف تا آفتابی یا خاکستری است؛ خبری از بارش‌های جدی نیست و میزان بارندگی به صفر نزدیک خواهد بود. این یعنی حداقل در کوتاه مدت نباید منتظر معجزه آسمانی باشیم و تأمین آب از منابع طبیعی با افزایش قابل توجهی همراه نخواهد شد. وابستگی بیش از حد به منابع زیرزمینی بدون مدیریت صحیح می‌تواند منجر به افت شدید سطح آب‌ها و حتی پدیده وحشتناک فرونشست زمین شود.افزایش مصرف خانگی، صنعتی و کشاورزی نیز در صورت عدم مدیریت، بحران را تشدید خواهد کرد.
مدیریت بحران؛ از همکاری مردم تا پساب‌های نجات‌بخش!
در این شرایط اضطراری، مسوولان نیز به تکاپو افتاده‌اند. داود نجفیان، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان البرز با تأکید بر تشدید خشکسالی، از مردم خواست تا در مصرف بهینه آب، همکاری بیشتری داشته باشند.او با اشاره به تهی شدن سفره‌های آب سطحی و زیرزمینی و پیش‌بینی‌های نگران‌کننده برای پاییز، بر اتخاذ سازوکارهای مناسب در سه بخش کشاورزی، صنعتی و شرب تأکید کرد.نجفیان با ارائه راهکارهایی گفت که در بخش کشاورزی، رعایت الگوی کشت، استفاده از روش‌های آبیاری نوین و کشت گونه‌های گیاهی مقاوم به خشکسالی از اهمیت بالایی برخوردار است.او همچنین از بخش صنعت و کشاورزی خواست تا به جای هدر دادن آب‌های زیرزمینی، از ۲۰ میلیون متر مکعب پساب بازچرخانی‌شده استفاده کنند.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای البرز به سرانه بالای مصرف آب شرب در استان اشاره کرد و خواستار کاهش آن از ۲۵۰ لیتر به ۱۵۰ لیتر در شبانه‌روز شد.
پروژه آبرسانی طالقان تنها یک گزینه است
حمیدرضا نامداری، مدیرعامل شرکت آبفا استان البرز نیز با تأکید بر ادامه صرفه‌جویی، از مراحل پایانی اجرای طرح انتقال آب سد طالقان به البرز و تهران خبر داد.او هرچند این طرح را کمک‌کننده دانست، اما هشدار داد که در صورت استمرار خشکسالی، این درمانگر نهایی نخواهد بود.نامداری تأکید کرد که مردم باید "سازگاری با اقلیم خشک" را تمرین کنند چرا که این پدیده فراتر از اقدامات اجرایی است.
راهکارهای نجات؛ از مدیریت مصرف تا حفاظت از کوهستان‌ها
کارشناسان معتقدند که برای برون‌رفت از این بحران، راهکارهای چندگانه‌ای باید به کار گرفته شود؛مدیریت بهینه مصرف آب توام با آگاه‌سازی عمومی برای کاهش مصرف خانگی، کنترل دقیق مصرف صنعتی و کشاورزی، ترمیم و به‌روزرسانی شبکه‌های انتقال آب و کاهش هدررفت در لوله‌ها و مخازن، از اقدامات حیاتی است.
ذخیره‌سازی و پایش با اقداماتی مانند افزایش ظرفیت ذخیره سدها و حمایت از حفاظت از کوهستان‌ها برای حفظ پوشش گیاهی و برفی و جلوگیری از آلودگی که بر سرعت ذوب برف‌ها تأثیر می‌گذارد، ضروری است.پایش دقیق هواشناسی و اقلیم‌شناسی موضوع دیگری است که با استفاده از روش های پیش‌بینی بارش بلندمدت برای برنامه‌ریزی‌های آتی، جمع‌آوری آب باران، استفاده از آب‌های پسابی تصفیه شده و بازیابی منابع آب سطحی که هنوز فعال هستند به عنوان دیگر راهکارها توصیه شده است.
پیامی از اعماق خشکسالی
استان البرز با جمعیتی بیش از چهار میلیون نفر اکنون در وضعیت بحرانی آب قرار دارد به خصوص با ذخیره بسیار کم سد کرج؛ پیش‌بینی هواشناسی کوتاه‌مدت نیز نشان‌دهنده ادامه شرایط خشک است. برای جلوگیری از وخامت بیشتر این وضعیت، لازم است هم مصرف آب به شدت کنترل شود و هم برنامه‌ریزی‌های دقیق برای تأمین منابع جایگزین و ذخیره‌سازی بهتر صورت گیرد. بیایید دست در دست هم دهیم تا این کابوس بی‌آبی به حقیقتی تلخ تبدیل نشود؛ آینده آبی البرز در گرو اقدامات امروز ماست.