توسعه نهاد علم در ایران موجب گسست میان علم و جامعه و انباشت مقالات بی اثر شده است
سپیدارآنلاین: گروه اجتماعی
هجدهمین جلسه هیاترئیسه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج به ریاست دکتر حسین کلانتری، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز و واحد کرج و با حضور دکتر علیرضا محمدپور، مدیرکل نظارت، ارزیابی، بازرسی و رسیدگی به شکایات منطقه هفت دانشگاه آزاد اسلامی و سایر اعضاء در محل زمین چمن مصنوعی واحد کرج برگزار شد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج، دکتر حسین کلانتری در این جلسه با اشاره به وضعیت نهاد علم در ایران گفت: توسعه نهاد علم در کشور طی دهههای اخیر بر محور کمیگرایی، مدرکگرایی و نظام ارتقای صوری بوده است. رشد تعداد دانشگاهها، دانشجویان و نشریات علمی اگرچه نشانهای از پویایی است، اما در عمل موجب گسست میان علم و جامعه، انباشت مقالات بیاثر و ضعف در سیاستگذاری علمی شده است. در ساختار کنونی، پژوهشگر بیش از آنکه درگیر مسائل واقعی جامعه باشد، درگیر شاخصهای ارتقا است و این وضعیت به ویژه در علوم انسانی بحران معنا و کارکرد ایجاد کرده است.وی چالشهای بنیادین علوم انسانی را اینگونه تشریح کرد: وابستگی نظری به الگوهای غربی، باعث گسست میان نظریه و واقعیت بومی شده است. بخش قابل توجهی از نظریهها و پارادایمهای علوم انسانی در ایران ترجمه و اقتباس از سنت فکری غرب است که هرچند در انتقال دانش مفید بوده، اما موجب گسست میان نظریه و واقعیت بومی شده است و نتیجه آن تولید دانشی است که نه به نیازهای فرهنگی، اجتماعی و تمدنی ایران پاسخ میدهد و نه قدرت تبیین در زمینه ایرانی دارد.کلانتری افزود: فقدان نظریهپردازی بومی و میانرشتهای همچنان مشکل اساسی علوم انسانی است. علوم انسانی ما هنوز نتوانسته به مرحله نظریهپردازی اصیل و بومی برسد. در حالی که شرایط فرهنگی و تاریخی ایران زمینههای غنی برای تولید نظریه دارد، ساختار آموزشی و پژوهشی موجود بیشتر بر حفظ و تکرار نظریههای غربی متمرکز است.این استاد تمام دانشگاه ادامه داد: انقطاع میان نهاد علم و نهاد قدرت و سیاست یکی از چالشهای مهم است. علوم انسانی میتواند پشتوانه نظری و تحلیلی سیاستگذاری عمومی، آموزش، فرهنگ و اقتصاد باشد، اما در عمل، سیاستگذاران به دانش علوم انسانی بیاعتمادند و از آن بهره نمیگیرند. همچنین بحران معنا و انگیزه در میان نخبگان جوان وجود دارد، زیرا جوانان مستعد علوم انسانی اغلب با احساس بیاهمیتی رشته خود در فضای عمومی و اقتصادی کشور مواجهاند. این بیاعتنایی موجب کاهش انگیزه، مهاجرت نخبگان و رکود خلاقیت در این حوزه شده است.
وی ضعف در ترجمه، گفتوگو و تولید گفتمان علمی را از دیگر مشکلات علوم انسانی عنوان کرد.و بیان داشت: علوم انسانی ایران هنوز درگیر ترجمههای ناقص و جزیرهای است و کمتر توانسته میان سنت فکری اسلامی-ایرانی و نظریههای مدرن جهانی گفتوگویی خلاق برقرار کند.
دکتر کلانتری درباره آینده مطلوب نهاد علم در ایران گفت: آینده نهاد علم، به ویژه در علوم انسانی، باید بر محور تحول ساختاری، محتوایی و ارزشی بنا شود. توسعه علوم انسانی با تکیه بر منابع معرفتی بومی، اسلامی، ایرانی و تجربیات تمدن اسلامی و تعامل خلاق با علوم جهانی باید هدف اصلی باشد. دانشگاهها باید به مراکز حل مسئله اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تبدیل شوند و علوم انسانی نقش راهبردی در سیاستگذاری و مهندسی فرهنگی کشور ایفا کند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز تأکید کرد: پژوهشگر باید از جایگاه کارمند پژوهشی به جایگاه روشنفکر اجتماعی ارتقا یابد، فردی که دغدغه انسان و جامعه دارد و نه صرفاً چاپ مقاله. سیاستگذاری علم باید از پراکندگی خارج شود و با انسجام نهادی، پیوند میان علم، فرهنگ، اقتصاد و اخلاق برقرار گردد.
دکتر کلانتری بازمهندسی برنامههای درسی و توسعه میانرشتهایها مانند اقتصاد فرهنگی، فناوری و جامعه، انسان و هوش مصنوعی و اخلاق علمی، ایجاد نظام ارزیابی جدید برای پژوهشها بر اساس اثرگذاری اجتماعی و حل مسئله، تشکیل شبکههای فکری و اتاقهای فکر دانشگاهی و حمایت از پژوهشهای نظری و فلسفی در حوزه فلسفه علم، معرفتشناسی و اخلاق علمی را از جمله مسیرهای تحول علوم انسانی برشمرد.
وی در جمعبندی و ارائه چشمانداز آینده اظهار داشت: آینده نهاد علم در ایران وابسته به آن است که آیا میتوانیم از دانش ترجمهای به دانش زاینده و تمدنساز گذر کنیم یا نه. علوم انسانی قلب این تحول است زیرا شکلدهنده جهانبینی، نظام ارزشی و مدل تصمیمگیری جامعه است.
دکتر علیرضا محمدپور، مدیرکل نظارت، بازرسی و رسیدگی به شکایات منطقه هفت دانشگاه آزاد اسلامی، نیز در این جلسه به اهمیت سلامت و امنیت بهعنوان دو نعمت بزرگ الهی اشاره نمود و با بیان این نکته که جریان علم و دانش باید در دانشگاهها آمیخته و مدیریت شود افزود: بررسیهای مدیریتی سالهای اخیر نشان میدهد که شیوه ی مدیریتی برخی کشورهای دنیا بر متانت در گفتار، دقت در بررسی و عدالت در تصمیمگیری تأکید دارد؛ این اصول در توصیههای امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر نیز بیش از هزار و چهارصد سال پیش مطرح شده است، که نشان میدهد آموزههای دینی ما پیشرفتهترین مبانی مدیریتی را در خود جای دادهاند.
دکتر محمدپور در ادامه با تأکید بر ضرورت بازنگری و ارزیابی مستمر عملکرد در دانشگاه گفت: همه سازمانها به دنبال توسعه و تحول هستند و دانشگاه آزاد اسلامی نیز از این قاعده مستثنا نیست. هر حوزهای، از دانشکده تا معاونتها، باید بررسی کند که آیا عملکرد آن مطابق با اهداف سند تحول و تعالی دانشگاه در سال ۱۴۰۴ است یا خیر.
وی، با اشاره به وضعیت برخی پایاننامهها و پژوهشهای تحصیلات تکمیلی افزود: متأسفانه بیشترین موضوعات پایاننامهها و تزهای دکتری از مسیرهای غیرعلمی مانند کافینتها به دانشگاه منتقل میشود، نه از دل دانشگاه به دانشجویان. این موضوع نیازمند دقت، نظارت و اصلاح جدی است تا پژوهشهای دانشگاه مطابق اهداف علمی و آموزشی واقعی ارائه شود.
محمد پور در پایان سخنان خود اظهار امیدواری کرد: با همفکری، تعامل و همافزایی همه اعضای هیئت علمی و کارکنان، میتوانیم جایگاه واقعی دانشگاه آزاد اسلامی استان البرز را به عنوان یک برند علمی، پژوهشی و فرهنگی تثبیت کنیم.
روابط عمومی و ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج