آغاز نهضت کتابخوانی از دل خاکستر
سپیدار‌آنلاین: گروه گزارش
آبان ۱۳۸۴ در حافظه فرهنگی ایران با دو تصویر به یاد مانده است؛ یکی شعله‌های آتش در کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و دوم شعله‌ای دیگر که از دل واژه‌ها برخاست.
به گزارش ستاد خبری سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، آبان ۱۳۸۴ در حافظه فرهنگی ایران با دو تصویر به یاد مانده است؛ یکی شعله‌های آتش در کتابخانه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و دوم شعله‌ای دیگر که از دل واژه‌ها برخاست؛ سیزدهمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «نهضت کتابخوانی». در روزهایی که خبر سوختن هزاران جلد کتاب مرجع، قلب جامعه فرهنگی را به درد آورد هفته‌ای آغاز شد که خود، پیام دوباره برخاستن از خاکستر بود. کتاب‌ها سوخته بودند، اما اندیشه هنوز زنده بود. به‌واقع در ۲۸ آبان‌ماه، سالن اجتماعات موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران میزبان آیین افتتاحیه‌ای بود که در آن محمود فرشیدی، وزیر آموزش‌وپرورش و محمدعلی شعاعی، معاون فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور داشتند. این دوره هفته کتاب، نخستین رویداد بزرگ فرهنگی در دولت نهم بود؛ دولتی که وعده داده بود عدالت را نه‌فقط در اقتصاد، بلکه در فرهنگ نیز گسترش دهد.
نقد، رسانه و نهضت آگاهی
در این دوره، خانه کتاب بیش از هر زمان به محوریت رویداد رسید. دومین جشنواره نقد کتاب برگزار شد تا فضای گفت‌وگوی انتقادی میان نویسندگان و خوانندگان شکل گیرد و نقد از حاشیه به متن نشر بیاید. در کنار آن، چهارمین جشنواره رسانه و کتاب، پل میان خبرنگاران فرهنگی و ناشران بود؛ نشستی که رسانه را شریک رشد کتاب معرفی کرد، نه فقط ناظر آن.
در بخش فنی‌تر، سمینار «نتایج اجلاس جهانی شابک (ISBN)» نشان از نگاه بین‌المللی ایران به نشر داشت. همچنین نشست‌های ماهانه «کتاب ماه» نیز با حضور اندیشمندان ادامه یافت و بازتابی از گفت‌وگوی مداوم فرهنگی بود. در پایان هفته، از پدیدآورندگان کتاب‌های شایسته تقدیر بیست‌ودومین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران نیز تجلیل شد؛ حلقه‌ای که میان ارزش، پژوهش و خلاقیت فرهنگی پیوند زد.
نوجوانان؛ داوران فعال کتاب
وزارت آموزش و پرورش در این سال حضوری پررنگ و برنامه‌مند داشت. پنجمین جشنواره کتاب‌های آموزشی رشد با هدف معرفی منابع مؤثر در تعلیم‌وتربیت برگزار شد و دومین جشنواره کتاب سال دانش‌آموزی، نوجوانان را از مصرف‌کنندگان منفعل به داوران فعال کتاب بدل کرد. در مدارس سراسر کشور، نمایشگاه‌ها، مسابقات کتابخوانی و نشست‌های صبحگاهی با محوریت مطالعه برگزار شدند تا مفهوم «مدرسه کتاب‌محور» رنگ واقعیت گیرد.
آغاز نهضت کتابخوانی از دل کودکی
در این میان، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان همچون همیشه سهمی الهام‌بخش داشت. برنامه‌ای با عنوان «جشن یاران مهربان کتاب» برگزار شد؛ جشنی که کودکان در آن شعر خواندند، نقاشی کشیدند و با کتاب‌ها گفت‌وگو کردند. پیام این جشن ساده اما عمیق بود: اگر قرار است نهضتی در کتابخوانی شکل گیرد، باید از دل کودکی آغاز شود.
پیوند سنت و نوگرایی
در حوزه میراث فرهنگی مکتوب، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی با برگزاری ششمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی، بار دیگر یادآور شد که تمدن ایرانی بر ستون کتاب‌های دست‌نویس ایستاده است. در همان هفته، کتابخانه شماره دو مجلس نیز در محل جدید بازگشایی شد؛ حرکتی که دسترسی به دانش را گسترش داد و نشانه‌ای از پیوند سنت و نوگرایی بود.
پایتخت در حرکت؛ از دفاع مقدس تا ادبیات مقاومت
در تهران، مجموعه‌ای از برنامه‌های فرهنگی گسترده برگزار شد. نهمین دوره کتاب سال دفاع مقدس به قلم‌های ایستاده در برابر فراموشی پرداخت و نویسندگان ادبیات مقاومت را گرد هم آورد. نشست‌هایی پیرامون رابطه کتاب و رسانه، صنعت چاپ و نشر دیجیتال نیز برگزار شد تا مسیر تازه‌ای در مدیریت فرهنگی کشور گشوده شود.
پژواک کتاب از کردستان تا کرمان
همزمان با سیزدهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در استان‌های کردستان، کرمانشاه، مازندران، قم و یزد، نمایشگاه‌های استانی و کارگاه‌های ترویج کتابخوانی برگزار شد. علاوه‌بر این در قم، برنامه‌هایی با محوریت کتاب‌های دینی و پژوهشی همراه با تقدیر از خادمان نشر صورت گرفت و در یزد از فعالان فرهنگی تجلیل شد؛ کردستان نیز میزبان نشست‌هایی با حضور نویسندگان محلی بود. ایران در آن ۱۰ روز، نقشه‌ای بود با صدها نقطه روشن از دانایی.
همه صنوف بر مدار کتاب
هفته کتاب در سال ۱۳۸۴ به شکلی منظم و هدفمند طراحی شده بود تا هر روز، بخشی از جامعه فرهنگی کشور را در کانون توجه قرار دهد. این برنامه‌ریزی روزشمار، نه‌فقط تقسیم‌بندی موضوعی بلکه نوعی نقشه فرهنگی ملی بود؛ تلاشی برای آن‌که کتاب در هر قشر، صنف و گروه اجتماعی جایگاه خود را بیابد.
۲۸ آبان‌ماه؛ روز کتاب و پدیدآورندگان
۲۹ آبان‌ماه؛ روز کتاب، صنعت و کارگر
۳۰ آبان‌ماه؛ روز کتاب و دانش‌آموز
۱ آذرماه؛ روز کتاب و دانشجو
۲ آذرماه؛ روز کتاب، کتابدار و اطلاع‌رسانی
۳ آذرماه؛ روز کتاب، خادمان نشر و حامیان نسخ خطی
۴ آذرماه؛ روز کتاب و رسانه
۵ آذرماه؛ روز کتاب ایران در جهان
۶ آذرماه؛ روز کتاب، کودک و نوجوان
۷ آذرماه؛ روز کتاب و بسیج
در مجموع، این ده‌روز بیش از آن‌که تقویمی فرهنگی باشد، منظومه‌ای از نقش‌ها بود: از نویسنده تا کارگر، از کودک تا دانشجو، از رسانه تا بسیج؛ همه در مدار یک محور واحد یعنی همان کتاب، به‌عنوان قلب تپنده‌ی فرهنگ ایران می‌چرخید.
ققنوسِ واژه‌ها
زمینه سرخ پوستر این دوره، بلافاصله شور و حرکت را به ذهن می‌آورد؛ همان روحی که در شعار «نهضت کتابخوانی» نهفته بود. در میانه، پرنده‌ای با قامت سیاه و بال‌هایی از برگ‌های کتاب ایستاده است؛ استعاره‌ای از دانایی که می‌سوزد، اما می‌زاید. در نگاه نخست، این پرنده یادآور ققنوس است: پرنده‌ای افسانه‌ای که از میان آتش برمی‌خیزد.رنگ قرمز پس‌زمینه، بازتاب آتش‌سوزی کتابخانه دانشکده حقوق است؛ رخدادی تلخ که با برگزاری هفته کتاب پاسخی روشن گرفت: کتاب می‌سوزد، اما فرهنگ خاموش نمی‌شود. برگ‌های کتاب که چون پرهای درخشان از قلب پرنده می‌رویند، به‌سان شعاع‌های نورند؛ هر صفحه‌اش بارقه‌ای از آگاهی.این پوستر تجسم تصویری همان پیام هفته بود: مطالعه، پروازی جمعی است؛ نهضتی که بال‌هایش از واژه ساخته شده‌اند.
بازآفرینی کتاب در دل آتش و ایمان
سیزدهمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در شرایطی برگزار شد که فرهنگ ایرانی میان گذشته و آینده ایستاده بود. از خاکستر کتاب‌های سوخته تا پرواز پرنده‌ای از جنس دانایی، همه چیز روایت از امید داشت. این دوره بیش از هر زمان نشان داد که کتاب نه فقط ابزار آموزش که نشانه حیات فرهنگی است؛ چراغی که هرگز خاموش نمی‌شود. کتاب می‌سوزد، اما اندیشه هرگز خاکستر نمی‌شود.