پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

نگریستن به پدیده معلولیت اگر همراه این باور باشد که همواره در طول تاریخ افرادی در تمامی جوامع و قبایل به دلایل مختلف بدان دچار می¬گردند و این امر به‌هیچ‌عنوان اختصاص به منطقه یا ملت خاصی ندارد می¬تواند منشأ بسیاری از برنامه‌ریزی‌های مدرن و کارساز در جهت مقابله صحیح با این پدیده گردد.
در جهان پیشرفته امروزی اولین و مهم‌ترین اصلی که موردتوجه برنامه ریزان و متولیان جامعه قرارگرفته است توجه به پذیرش واقعیت¬های موجود در ارتباط با پدیده معلولیت و نیز تلاش و اقدام جدی و هماهنگ در جهت پیشگیری از بروز آن می‌باشد و قطعاً در جامعه¬ای که به فرد معلول در نگاه نخست به‌عنوان یک انسان همانند دیگر انسان‌ها و محق استفاده از امکانات دیده می‌شود، می¬توان انتظار پیشرفت و ترقی و استقلال افراد معلول را داشت چراکه با این دیدگاه از طرف جامعه فرد معلول با بهره‌مندی از یک بهداشت روانی متعادل و اطمینان از مقبولیت جمعی و پرهیز از روحیه ترحم سایرین می¬تواند با تسلط بر نیروهای ذاتی و استعدادهای نهفته خودش و در نظر گرفتن محدودیت‌ها و پذیرش معقولانه آن‌ها، زندگی مستقل و کارآمدی همراه با موفقیت در عرصه¬های مختلف برای خویش رقم زند. البته در این میان نقش خود افراد معلول و تأثیری که نوع دیدگاه آنان نسبت به معلولیت خویش در جامعه می¬تواند مطرح گردد بسیار مهم و قابل‌توجه می‌باشد. درواقع افراد معلول با داشتن این تصور که معلولیت آن‌ها باعث محدودیت‌هایی ازنظر جسمی برای آنان می¬گردد اما این امر به‌هیچ‌وجه بازدارنده از رشد قوای ذهنی و دستیابی به موفقیت نیست.
حضور افراد معلول در جامعه و دادن نقش به آن‌ها به‌مثابه يك امر اجتماعي موردتوجه سازمان‌های بین‌المللی پیشنهاددهنده مشاركت معلولين در توسعه فعالیت‌های اجتماعي موردپذیرش اكثر كشورهاي جهان قرارگرفته است. اين حضور در حقيقت استفاده از بخش‌هایی از بدنه جامعه انساني است كه نتوانسته‌اند تاكنون نقش فعالي را براي ابراز وجود و تثبيت موقعيت انساني و اجتماعي و اقتصادي ايفا نمايد. به زبان ساده اين حضور بيانگر يك غفلت تاريخي است كه وجدان‌های پاك را به جبران گذشته‌ای غیرانسانی كه بر افراد معلول و کم‌توان گذشته است فرامی‌خواند، فراموش كردن بخش‌هایی از جامعه كه به سبب مجموعه‌ای از عوامل كه موجب کم‌تواني و معلوليت می‌شود خود نوعي معلوليت مضاعف است كه برنامه ريزان و مسئولين اغلب كشورها بدان آگاه شده و از آن پرهيز می‌کنند.در جهت اين امر مهم نه‌تنها نهادها و سازمان‌های مسئول ارائه خدمات به معلولين مانند وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي، سازمان بهزيستي كشور، سازمان آموزش‌وپرورش استثنايي، بنياد شهيد و امور ايثارگران، كميته امداد و…. از جايگاه ویژه‌ای برخوردار می‌گردند بلكه همه دستگاه‌هایی اجرايي كشور به فعاليت همه‌جانبه و هماهنگ فراخوانده می‌شوند و نهايتاً انتظار می‌رود كه دولت بتواند چنين رويكردي را در كليه زمینه‌های فرهنگي و با استفاده از تمامي وسايل ارتباط‌جمعی وارد ساخته و فرهنگ نويني از مشاركت همه‌جانبه و كامل مردمي بيافريند.لذا می‌بایست پیش‌زمینه‌های اجتماعی موجود باشد تا معلولان را قادر سازد به‌واسطه فرصت‌های یکسان برای زندگی و فعالیت‌های خود در اجتماع مستقل از مؤسسات خیریه و نهادهایی ازاین‌دست به سر برند. بازپروری معلولان به‌منظور دستیابی به زندگی مستقل به‌نحوی‌که خود مسئول زندگی خویش بوده و به خودکفایی برسند و نیز بتوانند به جامعه بپیوندند از اصول شرافت و وقار انسانی محسوب می‌شود. بنا بر آمار، حدود ۱۲ درصد از جمعیت ایران را معلولین تشکیل می‌دهند که از این میزان در حدود ۲ میلیون نفر دارای معلولیت شدید و ۵/۶ میلیون نفر معلول کم‌توان در ایران زندگی می‌کنند. آمار سازمان بهداشت جهانی معلولین بزرگ‌ترین اقلیت جهان هستند. بنا بر آمار سازمان جهانی بهداشت هم‌اکنون بیش از ۶۰۰ میلیون نفر از ساکنان جهان به علل مختلف جسمی، روانی و اجتماعی دچار ناتوانی و معلولیت هستند که ۸۰ درصد این افراد در کشورهای جهان سوم زندگی کرده و یک‌سوم آنان را کودکان تشکیل می‌دهند. آمارها نشان می‌دهد که از هر ۱۰ کودکی که در جهان متولد می‌شود یکی معلول به دنیا می‌آید و یا بعد به دلیل یک اتفاق، معلول می‌شود. معلولیت بیش از آنکه جنبه پزشکی داشته باشد پدیده‌ای است که جنبه اجتماعی دارد. به‌طور میانگین ده درصد از افراد هر جامعه را معلولین تشکیل می‌دهند. در ساده‌ترین تعریف، آن را «ایجاد اختلال در رابطه بین فرد و محیط» دانسته‌اند؛ یعنی وقتی معلول با موانع فرهنگی، اجتماعی یا فیزیکی روبرو می‌شود، چه‌بسا بیشترین چیزی که رخ می‌نماید نبود یا محدودیت فرصت‌ها درراه مشارکت زندگی اجتماعی در سطحی همانند دیگران است. آمار منتشره سازمان ملل نشان می‌دهد.از سوی دیگر، پدیده معلولیت، پدیده‌ای فرهنگی است، زیرا بر ارزش¬های جامعه اثر می-گذارد و از ارزش¬های جامعه منبعث می‌گردد. یکی از مشکلات افراد معلول نگرش منفی آحاد مختلف جامعه به گروه‌های مختلف معلولین است که بیشتر زمینه فرهنگی داشته و بجای تأکید بر توانمندی و نقاط قوت معلولین و پرورش استعدادها، بیشتر به نقاط ضعف آنان توجه می‌گردد. به‌طوری‌که مسئولین در سطح کشور در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و فرهنگی کمتر به مسائل و مشکلات این قشر از جامعه توجه داشته و جایگاهی در برنامه‌ریزی برای آنان در نظر می¬گیرند، با توجه به تعداد زیاد معلولان در کشور، توصیه می¬گردد از واژه معلولیت کمتر استفاده گردد و به‌جای نگاه ترحم‌آمیز به این مسئله توجه به مشکلات جمعیتی و اجتماعی آنان در راستای زندگی معمولی در کنار سایر شهروندان قابل‌توجه می‌باشد.
مشکلات معلولین در ایران
معلولین در ایران دارای مشکلات متعددی هستند ازجمله:
مشکلات درون و برون‌شهری: یکی از عمده‌ترین مشکلات معلولین مشکل حمل‌ونقل و جابه‌جایی درون و برون‌شهری است. به‌طور مثال نبود امکانات مناسب بهداشتی بین جاده‌ای برای آن‌ها، نبود امکانات در مراکز خرید و …؛ اما مهم‌ترین موضوع این بخش که می‌توان به آن پرداخت، نبود امکانات حمل‌ونقل درون‌شهری برای آن‌ها است. نبود صندلی‌های مناسب در مترو و بی آر تی، وجود پیاده‌روهایی با عرض کم و استفاده از مصالح نامناسب برای ساخت آن‌ها و … .مشکلات کار: در ایران قانونی مبتنی بر قانون ۳ درصد وجود دارد که بیان می‌کند در دستگاه‌های دولتی ۳ درصد افراد استخدامی باید از معلولین باشند اما این قانون اجرایی نمی‌شود.برخورد افراد جامعه: به دلیل عدم فرهنگ‌سازی برخی از معلولین سعی می‌کنند کمتر در جامعه حضور پیدا کنند.
زندگی شخصی: معلولین در زندگی شخصی خود را افرادی سرشکسته و ناتوان می‌دانند که توان مقابله با دیگر افراد جامعه را ندارند، اما این نگرش در آن‌ها باید دچار تغییراتی شود که این تغییرات با کمک افراد خانواده و دوستان و اطرافیان آن‌ها صورت خواهد گرفت. به استعدادهایی که معلولین دارند باید توجه شود و با استفاده از آن‌ها بتوانند زندگی را از نو آغاز کرده و احساس کمبود یا مزاحمت برای دیگر افراد نداشته باشند.مشکلات مالی: مشکلات اقتصادی معلولین ناشی از نبود شغل مناسب و گاه هزینه‌های سنگین بازتوانی استمشکلات تحصیلی: مشکلات تحصیلی معلولین شامل عدم امکانات در مدارس و دانشگاه‌ها و نگاه مردم جامعه و عدم فرهنگ‌سازی استمشکلات ورزشی و رفاهی: همان مشکل نبود امکانات مناسب برای حمل‌ونقل و هزینه‌های بالای ورزش برای معلولین مانع انجام ورزش برای اکثر معلولین شده است.مشکلات ازدواج: کمتر کسی حاضر می‌شود با فرد معلول ازدواج کند و ازدواج دو فرد معلول نیز باهم دارای زیان‌هایی است که گاه با توجه به معلولیت افراد از مزایای آن پیشی می‌گیرد.به هر حال فراموش نکنیم که معلولان حق زیستن در شرایط یکسان با سایر افراد جامعه را دارند و ارائه خدمات مناسب برای تحقق این امر از وظایف همه ماست.
دکترسیدمرتضی عرب
جمعیت شناس