پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

رویدادهای هفته کتاب چهاردهم گامی در جهت شکل‌گیری نوعی دیپلماسی فرهنگی از راه کتاب بود؛ جایی که ترجمه و انتشار جهانی آثار، نقشی هم‌سنگ سفارت‌های رسمی ایفا می‌کردند.
به گزارش سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، سال ۱۳۸۵، ایران در میانه‌ دهه نهضت‌ها ایستاده بود: نهضت سازندگی، نهضت عدالت و حالا «نهضت کتابخوانی».‌ در دومین سال فعالیت دولت نهم، که با شعار عدالت‌ورزی و بازگشت به ارزش‌های دینی سر کار آمد، فرهنگ نیز در پی یافتن تعریفی تازه از خود بود؛ تعریفی که میان ایمان و آگاهی، سنت و فناوری، پیوندی برقرار کند. در چنین فضایی، چهاردهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعاری برگرفته از آموزه‌های نبوی آغاز شد: «کتاب، دانایی و درستی». شعاری که نه صرفاً شعاری فرهنگی، بلکه تلاشی بود برای بازگرداندن مفهوم کتاب به جایگاه نخستینش در تمدن اسلامی؛ همان‌گونه که نخستین فرمان پیامبر اعظم (ص) در صدر اسلام با واژه‌ «اقرأ»، آغازگر تمدن خواندن بود.هفته کتاب این‌بار تنها یک برنامه فرهنگی نبود؛ نوعی بیانیه ملی بود در ستایش دانش و حقیقت. آیین افتتاحیه چهاردهمین دوره این رویداد فرهنگی روز ۲۴ آبان‌ ۱۳۸۵ برگزار شد و در آن، مسئولان فرهنگی کشور از «کتاب» به‌عنوان قلب عدالت فرهنگی یاد کردند؛ مفهومی که قرار بود نهضتی تازه را در میان مردم، مدارس، مساجد و کتابخانه‌ها زنده کند. این هفته در واقع واکنشی بود به شرایط اجتماعی آن روزگار؛ دورانی که جامعه، پس از سال‌هایی از اصلاح فرهنگی و گسترش رسانه‌های نو، به‌دنبال بازتعریف رابطه‌ خود با «خواندن» بود و کتاب، در چنین شرایطی، بار دیگر به عنوان محور وحدت ملی و فرهنگی بازگشت؛ نه فقط میان اهل قلم، بلکه میان مردم عادی، کودکان، دانشجویان و کارگران.چهاردهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، تلاشی بود برای یادآوری این حقیقت ساده اما عمیق که ملتِ بی‌کتاب، صدای تاریخش را از دست می‌دهد.
مرکز تحرک دانایی
در این دوره، خانه کتاب نقشی کلیدی در گسترش سیاست فرهنگی کشور ایفا کرد. یکی از مهم‌ترین رخدادهای این هفته، افتتاح خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) بود؛ رسانه‌ای تخصصی برای پوشش رویدادهای نشر و تحلیل روند کتابخوانی در کشور. این اتفاق، مرز تازه‌ای میان اطلاع‌رسانی عمومی و حوزه فرهنگ مکتوب ایجاد کرد و کتاب را از انزوا به جریان خبری روز بازگرداند.در کنار آن، سومین جشنواره نقد کتاب و سومین جشنواره کتاب و رسانه برتر برگزار شد تا اهمیت گفت‌وگو و بازخورد فرهنگی در فرآیند تولید اندیشه یادآوری شود.
خانه کتاب همچنین کارگاه‌های آموزشی شابک و شابم را در تهران، مشهد و کتابخانه ملی ایران برگزار کرد تا نظام شناسایی بین‌المللی کتاب در کشور را به‌روز کند. از سوی دیگر، همایش بررسی وضعیت توزیع کتاب در ایران و انتشار ویرایش دهم «راهنمای ناشران و کتاب‌فروشان ایران» نشان داد که سیاست فرهنگی جدید، بیش از هر چیز به دنبال سازمان‌دهی و عدالت در دسترسی به کتاب است.
کتاب در آیینه پیامبر و تمدن اسلامی
از آن‌جا که سال ۱۳۸۵ با عنوان سال پیامبر اعظم(ص) نام‌گذاری شده بود، این دوره از هفته کتاب رنگ و بوی دینی و معرفتی بیشتری داشت. برگزاری همایش «پیامبر اعظم (ص) در آینه آثار» و همایش «فرهنگ و تمدن اسلام و ایران»، تلاش برای احیای پیوند دیرینه میان کتاب و وحی را نشان می‌داد. کتاب در این سال، نه صرفاً ابزار دانش، بلکه نشانه‌ای از ایمان و اخلاق معرفی شد؛ پلی میان گذشته باشکوه تمدن اسلامی و آینده دانایی‌محور جامعه ایران.
کتاب ایران در جهان؛ از ترجمه تا دیپلماسی فرهنگی
وجه بین‌المللی این هفته نیز برجسته بود. در تهران، قم و مشهد، مجموعه‌ای از نشست‌ها و نمایشگاه‌ها با هدف گسترش حضور جهانی آثار ایرانی برگزار شد. دفتر مجامع و تشکل‌های فرهنگی، همایش توسعه بین‌المللی نشر ایران در حوزه آثار کودکان و نوجوانان و نشست آسیب‌شناسی ترجمه آثار ایرانی به زبان‌های خارجی را سامان داد.در همین راستا، نمایشگاه آثار فارسی ترجمه‌شده به زبان‌های خارجی نیز برگزار شد؛ تلاشی برای معرفی چهره فرهنگی ایران از مسیر کتاب. این رویدادها گامی در جهت شکل‌گیری نوعی دیپلماسی فرهنگی از راه کتاب بود؛ جایی که ترجمه و انتشار جهانی آثار، نقشی هم‌سنگ سفارت‌های رسمی ایفا می‌کردند.
دانش، ادبیات و صنعت؛ اضلاع تازه دانایی
تهران در این هفته، میزبان چند رویداد ماندگار شد. از جمله نخستین دوره کتاب سال شعر جوان که به کشف استعدادهای تازه در ادبیات اختصاص داشت؛ دومین همایش ادبیات، ایثار و شهادت که ادبیات پایداری را در بستر فرهنگی تازه‌ای معرفی کرد؛ و نشست‌های تخصصی صنعت چاپ و نشر دانشگاهی که پیوند دانش و فناوری را در قالبی بومی دنبال کردند.در دانشگاه‌ها، نمایشگاه‌های کتاب تخصصی و کارگاه‌های آموزشی چاپ، نشر و نقد فرهنگی نشان دادند که کتاب دیگر فقط محصول نیست، بلکه فرایندی پویا در تولید فکر و مهارت است.
گسترش نهضت کتابخوانی
برنامه‌های استانی نیز در این سال گسترده و هدفمند بودند. در قم، نشست «حضور کتاب‌های ایرانی با موضوع دین در بازارهای بین‌المللی» برگزار شد؛ افتتاح مرکز مشاوره و فروش کتاب‌های کودک و نوجوان در کرمان صورت گرفت و در سایر استان‌ها، از یزد تا خراسان، نمایشگاه‌ها و همایش‌های کتاب‌محور برگزار شد.به واقع در آن ایام، هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران به تدریج از یک رویداد متمرکز در پایتخت به حرکتی فراگیر ملی بدل شده بود؛ حرکتی که هر شهر و روستا در آن سهمی داشت.
نقشه‌ای جامع از جامعه فرهنگی ایران
۲۴ آبان‌ماه؛ روز کتاب و پدیدآورندگان
۲۵ آبان‌ماه؛ روز کتاب، فرهنگ و تمدن اسلامی
۲۶ آبان‌ماه؛ روز کتاب ایران در جهان
۲۷ آبان‌ماه؛ روز کتاب و حوزه
۲۸ آبان‌ماه؛ روز کتاب، کودک و دانش‌آموز
۲۹ آبان‌ماه؛ روز کتاب و ادبیات
۳۰ آبان‌ماه؛ روز کتاب، دانشگاه و صنعت
۱ آذرماه؛ روز کتاب، کتابدار، اطلاع‌رسانی و رسانه
۲ آذرماه؛ روز کتاب، بسیج، ایثار و شهادت
تقویمی که در نگاه نخست، یک هفته است، اما در واقع نقشه‌ای جامع از جامعه فرهنگی ایران را ترسیم می‌کند؛ از دانش‌آموز تا دانشگاه، از حوزه تا صنعت، از ادبیات تا رسانه.
کتاب؛ کاشی در معماری روح و ذهن
در پوستر چهاردهمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در نگاه نخست، ترکیبی از کاشی‌های سنتی ایرانی دیده می‌شود که در مرکز خود، کتاب‌هایی نارنجی و سرخ را جای داده‌اند. این طراحی، نمادی از جای گرفتن کتاب در قلب فرهنگ ایرانی ـ اسلامی است؛ جایی که کتاب همچون کاشی در معماری روح و ذهن جای می‌گیرد.چیدمان صعودی کتاب‌ها در محور عمودی، استعاره‌ای از حرکت از زمین تا آسمان است؛ از خواندن تا روشنایی. رنگ نارنجی در این پوستر، یادآور انرژی و بیداری است و کاشی‌های تیره پیرامونی، تضاد میان جهل و نور دانایی را تداعی می‌کنند. در پایین پوستر، شعار «نهضت کتابخوانی در سال پیامبر اعظم (ص)» درج شده؛ گویی طنین صدای وحی در پس‌زمینه طرح به گوش می‌رسد.
بازگشت به سرچشمه‌ها
چهاردهمین هفته کتاب، نقطه تلاقی سه مفهوم بود: دین، دانایی و جامعه. در سالی که به نام پیامبر اعظم (ص) مزین شده بود، کتاب نه‌تنها به‌عنوان ابزار آموزش، بلکه به‌عنوان میراث الهیِ علم و آگاهی شناخته شد. این هفته یادآور شد که تمدن ایرانی، هر بار که کتاب را محور قرار داده، بر مدار روشنی چرخیده است و شاید بتوان گفت در سال ۱۳۸۵، با شعار «کتاب، دانایی و درستی»، ایران بار دیگر به خودِ فرهنگی‌اش بازگشت؛ به ایمان به کلمه‌ای که هنوز جهان را زنده نگه داشته است: «بخوان».