تبعات پناه بردن از کتاب به جهان‌های موازیِ دیجیتال
سپیدار‌آنلاین: گروه فرهنگی
گیتی خامنه گفت: انسان برای شاد بودن نیازمند گسترش هیجانات مثبت است. آگاهی از حوزه‌ای فراتر از زندگی روزمره می‌تواند به گونه‌ای متفاوت از شادمانی بینجامد.
گیتی خامنه، مجری و گوینده پیشکسوت صداوسیما، در گفت‌وگو با ستاد خبری سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، با اشاره به جایگاه کتاب در ایجاد نشاط پایدار، مطالعه را راهکاری برای جایگزینی آگاهی با توهم دانایی دانست و کتاب را پادزهر شادی‌های زودگذر عصر دیجیتال معرفی کرد.خامنه در تحلیل تفاوت بین «نشاط اجتماعی حقیقی» و «شادی‌های آنی و زودگذر» گفت: در دنیا همواره مکانیزم‌هایی برای فرار از واقعیت‌های روزمره و گریز از مواجهه انسان با خودِ واقعی وجود داشته‌اند، مکانیزم‌هایی که او را از تنها بودن با خویشتن و لزوم آگاهانه زیستن دور کرده و این‌گونه به حیات انسانی، گونه‌ای هیجان، شوق و شور موقت و ناپایدار می‌بخشیدند و در ساختن دنیای خیالیِ ایده‌آل و فراموشیِ ناخواسته‌ها یاری‌اش می‌دادند.
وی افزود: امروز با پیشرفت تکنولوژی، این مکانیزم‌ها به‌غایت پیچیده و پیشرفته و تأثیرگذار شده‌اند؛ به‌گونه‌ای که برای تشدید هیجانات کاذب، هر روز شاهد ارائه راه‌ها و ترفندهای جدیدی هستیم که گاه به‌طور موقت، حتی به ایجاد نوعی همبستگی اجتماعی فاقد عمق و معنا و هدف میان گروه‌های مختلف در کوتاه‌مدت می‌انجامد.خامنه ادامه داد: راه‌ها و شیوه‌های سرگرم‌کننده برای القای حس شادی سطحی، توأم با تجرب هیجان‌های آنی و مقطعی، مطلوب طبع انسان است که به سادگی و گستردگی جایگزین کسب شادی‌های پایداری شده که نیازمند عرق‌ریزان روح و کسب مهارت برای داشتن زندگی معنادار هستند. سهل و ممتنع بودنِ کسب چنین هیجانات شادی‌بخشی، راه را بر تلاش برای عمق‌بخشیدن به شادمانی بسته و انسان را به کسب تجربیات زودبازده و ناپایدار سوق می‌دهد.این مجری پیشکسوت در ادامه با مقایسه کتاب و رسانه‌های دیجیتال گفت: انسان برای شاد بودن نیازمند گسترش هیجانات مثبت است. آگاهی از حوزه‌ای فراتر از زندگی روزمره می‌تواند به گونه‌ای متفاوت از شادمانی بینجامد. هنگامی که در میان انبوه اطلاعات سطحی، دچار توهم دانایی می‌شویم، در واقع امکان تجربه شادی عمیق را با نوع ساختگی آن عوض می‌کنیم و خود را غنی و بی‌نیاز از به‌دست‌آوردن اصل آن می‌یابیم.وی اضافه کرد: اگر فریب چشم‌نواز و گوش‌پرکن فضای مجازی اجازه بدهد که در موقعیت‌های مختلف به سطوح بالاتری از آگاهی دست یابیم و خود را نیازمند چنین رشدی، فارغ از لذت بردن از روزمرگی‌ها بدانیم، در این صورت زندگی ما شکلی متفاوت خواهد یافت، نوع سلیقه‌مان اعتلا پیدا خواهد کرد و به سادگی از موجبات شادی‌های سطحی و گاه سخیف لذت نخواهیم برد.خامنه در پاسخ به پرسشی درباره چگونگی پناه بردن به کتاب برای تاب‌آوری در بحران‌ها گفت: وجوه مختلف نابرابری‌های اجتماعی، فشار طاقت‌فرسایی را بر زندگی افراد تحمیل می‌کند. اصلاحات اقتصادی و اجتماعی نیاز به تخصص و آگاهی دارد و هیچ‌کس جز متخصصان آگاه، توان و شایستگی ایجاد چنین تحولات عظیمی را ندارد. از سوی دیگر آگاه بودن نسبت به موقعیت فعلی و پیشین تاریخی خود و دیگران، به همگان یادآوری می‌کند که انسان‌ها در طول تاریخ و در ادوار مختلف، با ناکامی‌ها و چالش‌های فراوانی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند و از برخی از این مصاف‌ها پیروز بیرون آمده‌اند و زمینه بهبود وضعیت آیندگان را رقم زده‌اند. همچنین آگاهی از شکست‌ها و تلخکامی‌ها امکان تکرار آنها را کاهش می‌دهد و هر دوی این موارد به گونه‌ای التیام‌بخش هستند.
وی ادامه داد: با مطالعه و آگاه‌تر شدن می‌توان بنیادهای دیرین و کهنه را پس زد و به طراحی شیوه‌های جدید، ملموس و کاربردی پرداخت. امروزه بیش از هر چیز به بسط قلمروی آگاهی و فرهنگ‌سازی نیازمندیم و کتاب و کتابخوانی، یکی از بهترین ابزارها برای گشودن دریچه‌ها به سوی فروغ روشنایی است.گیتی خامنه در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره نقش رویدادهایی مانند هفته کتاب در ایجاد پیوند بین مطالعه و نشاط جمعی، اشاره کرد: همه در پی حضور در فضاهایی با انرژی خوب و بالا هستند و چنین فضایی این امکان را فراهم می‌کند. یک زندگی سرشار از معنا، نشاط و کیفیت به بروز نشانه‌هایی فردی و اجتماعی می‌انجامد؛ مانند میزان بالای مشارکت در امور اجتماعی که بسته به موقعیت شخص در مدرسه، دانشگاه، محله، محل کار، کوچه و خیابان و... متجلی می‌شود.وی در ادامه به نسبت میان ناآگاهی و رنج اشاره کرد و ادامه داد: زمانی که رغبت به مشارکت برای بهبود اوضاع به حداقل می‌رسد، دلسردی جامعه نسبت به سهیم بودن در حرکت‌های سرنوشت‌ساز افزایش می‌یابد و بالعکس. اما حذف نقاط منفی و آسیب‌ها که گاهی ناخواسته به بخشی از هنجارهای جامعه تبدیل می‌شوند، سبب می‌گردد افراد برای گذر از مراحل دشوار، در تصمیمی همگانی راه تجاهل و نادیده‌گیری را به جای کسب آگاهی، پذیرش واقعیت‌ها و تلاش برای عبور از بحران‌ها برگزینند و ناآگاهی را ساده‌ترین راه مواجهه با شرایط ناخواسته بیابند. این بی‌تفاوتی خودخواسته بی‌میلی به دانستن، پژوهش و راستی‌آزمایی رویدادها را تشدید می‌کند و افراد در چنین جامعه‌ای در دور باطل و تسلسل بی‌پایانی گرفتار خواهند شد که ادامه می‌یابد، مگر آنکه رهبران فکری جامعه راهی برای ترغیب مردم، چه قشر تحصیل‌کرده و چه عامه، در تأکید بر ضرورت آگاهی، مطالعه و پژوهش بیابند. سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «بخوانیم برای ایران» از بیست‌وچهارم تا سی‌ام آبان (۱۴۰۴) برگزار می‌شود.