پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

کوچ نشینی از دیرباز یکی از شیوه های زندگی در ایران محسوب می شود و جامعه عشایری همواره به عنوان ذخایری برای کشور به ویژه در بخش های کشاورزی و دامداری به حساب می آیند.
، عشایر ایران از دیرباز جامعه ای خوساخته بوده اند که علاوه بر اینکه دارای رشادت های زیادی در ادوار مختلف تاریخی بوده اند و همواره ظلم های زیادی به آنان به خصوص در دوران پهلوی روا شده، ولی نقش آنان را در حوزه سیاست و اقتصاد کشور نباید نادیده گرفت. این قشر با پشت کاری خستگی ناپذیر همواره یکی از پایه های اصلی تولید به خصوص در بخش کشاورزی و دام را بر عهده داشته اند. وطن پرستی و بیگانه ستیزی خصیصه ذاتی عشایر در طول تاریخ بوده و بدون تردید، تاریخ هر کدام از ایلات و قبایل عشایری ایران را ورق بزنیم، حکایت های بسیاری از ظلم ستیزی و عدالت خواهی آنها قابل مشاهده است. به همین دلیل رژیم پهلوی دشمن شماره یک خود را عشایر می دانست و از هیچ کاری برای ضربه به این جامعه کوچ رو فروگذاری نکرد. یکی از ظلم هایی که در دوران رژِیم پهلوی، رضا شاه به این قشر روا داشت همان اسکان اجباری عشایر یا همان 'تخته قاپو' بود که یکی از سیاست های رضا شاه برای سرکوب ایلات بود. رضاشاه بر این اعتقاد بود که 'قبایل چادرنشین، وحشیانی ناهنجار، غیرمولد و بی سواد هستند که در وضع طبیعی بدوی باقی مانده اند' و براین اساس به زور اسلحه به دنبال اسکان و کنترل هرچه بیشتر عشایر بود. در طول تاریخ پربار و پرماجرای ایران پیوسته از حدود و کیان این کشور پاسداری و دفاع کرده اند و در جدال بی امان با بیگانگان و دشمنان داخلی و خارجی در صحنه ملی حضور مؤثر داشته است به طوریکه شهدای زیادی را به خصوص در دوران دفاع مقدس تقدیم انقلاب اسلامی کرده اند. عشایر ایران متشکل از ایلات، طوایف، تیره ها، قبایل و... بوده و هزاران سال است که بر اساس مبانی اکولوژیکی با ساده ترین روابط اجتماعی و شیوه اقتصادی همواره با اصالت های فرهنگی به زندگی در ییلاق و قشلاق تن در داده اند.
علیرغم این ظلم هایی که حکام قبل از انقلاب اسلامی به خصوص حکومت پهلوی بر عشایر روا داشتند باز هم نتوانست آنان را به حاشیه براند ولی همواره به دلیل این ظلم ها با کمبودها و مشکلات زیادی روبرو هستند. عشایر استان البرز نیز همچون هم کیشان خود در دوران مختلف رشادت های زیادی کرده اند و اکنون علیرغم اینکه بار اصلی تولید گوشت قرمز از دام کوچک در استان را بر عهده دارند ولی با مشکلات زیادی روبرو هستند. عشایر البرز از 4 ایل شاهسون، مغان، سنگسر و کلهر و طوایف مستقل عرب، کلکو، کلوند، گلزن، الیکایی و تات در قالب 860 خانوار و جمعیت 4800 نفر تشکیل یافته است. این تعداد عشایر در 84 سامان و 6 سامانه استقرار دارند و به شیوه پدران خود به منـاطق ییلاقی، میانبند و قشلاقی کوچ می کنند. عشایر استان دارای 321 هزار رأس دام سبک هستند که این تعداد دام با عبور از ایل راه های عشایری، از 148 هزار هکتار از مراتع زیست بوم کرج تعلیف می کند. عشایر استان سالانه با تولید 6750 تن شیر، 3700 تن گوشت و 1300 تن سایر فرآورده های دامی از تولید کنندگان عمده محصولات پروتئینی استان محسوب می شوند. عشایر البرزی در این استان دارای 2 منطقه ییلاق نشین و قشلاق نشین هستند که مناطقی ییلاقی آنان در منطقه آزادبر (جاده کرج- چالوس/آسارا) و مناطق قشلاقی آنان در شهرستان های مختلف استان است. خبرنگار ایرنا پای صحبت نمایندگان ایل های عشایری استان نشست که بعضی ازمشکلات و مسایل آنان به شرح ذیل است.
***محمد قلی پور صادقی نماینده عشایر دایلر شهرستان اشتهارد
بعد از شهر اشتهارد در جاده ای که به سمت بوئین زهرا میرود، اولین خروجی ما را به سمت منطقه عشایری دایلر می برد. با محمد قلی پورصادقی که مشغول کار با گله گوسفندان می باشد، سلام و خدا قوت می گوئیم. پورصادقی علاوه بر اینکه گوسفندداری می کند در طرحهای بیابان زدایی و جنگل کاری با منابع طبیعی همکاری دارد. به گفته پورصادقی عشایر دایلر از طایفه عرب صحنایی و از تیره صادقی میباشند و حدود 1300 گوسفند دارد. تعداد 6 خانوارعشایری در منطقه د ایلر فعالیت دارند که مسیر کوچ آنها از منطقه قشلاقی دایلر شروع و پس از عبور از نجم آباد – سیمان آبیک –اورازان طالقان، به منطقه ییلاقی اندرس در جاده چالوس می رسند. پور صادقی ازمشکلات ناشی از کاهش بارندگی در چند سال اخیر که موجب کاهش آبدهی چاههای آب در این منطقه شده است میگوید. وی با اشاره به صدمات ناشی از کم آبی تقاضای حمایت بیشتر از عشایر منطقه در پیش بینی اعتبارات شهرستان، افزود: حجم آبرسانی سیار برای شرب دام در حال حاضر جوابگوی نیاز دام هایمان نیست و باید ترتیبی اتخاذ شود تا سرویس های آبرسانی سیار بیشتر شود.
***حاج قاسم فرق یاری نماینده عشایر قشلاق محمدلو شهرستان نظرآباد
بعد از زعفرانیه و شهرک کوروش بر روی ارتفاعات حلقه دره منطقه عشایری قشلاق محمدلو وجود دارد. قاسم فرق یاری نماینده عشایر قشلاق محمدلو است که در مورد ایل و طایفه اشان گفت: ازطایفه بغدادی وازتیره موسلی است و تعداد5000 راس گوسفند دارد. وی افزود: در مجموع 32 خانوار عشایری در منطقه قشلاق محمدلو فعالیت دارند که یکی از نیازهای اصلی عشایر این منطقه نیاز آبی است که جهت تامین آب برای شرب دام ها بهتر است هماهنگی های لازم برای حمل آب با وانت و منبع سیار و همچنین امکان فروش آب توسط دستگاه های متولی آب شهرستان برای شرب دام ها انجام شود.
***حمید باقری نماینده عشایر منطقه اسماعیل آباد شورقلعه بالا شهرستان ساوجبلاغ
در قسمت جنوبی کرج و در مجاورت ارتفاعات حلقه دره منطقه عشایری اسماعیل آباد شورقلعه بالا وجود دارد. حمید باقری در مورد عشایر منطقه می گوید ما از طایفه عرب صحنایی و از تیره باقری هستیم و 2000 راس گوسفند داریم و در این منطقه 30 خانوار عشایری فعالیت دارند. وی افزود: مسیر کوچ عشایر ما از اسماعیل آباد به کلاک و کندور و از آنجا به منطقه ییلاقی پی کمر مارچال دیزین می رسیم. وی با بیان اینکه از نیمه اول اردیبهشت تا اواخر شهریور در منطقه ییلاقی بسر می بریم، اظهار امیدوار کرد که اسماعیل آباد شور قلعه برق دار شود تا ساکنان دائمی آنجا افزایش یابند و با انجام طرح های بهسازی چشمه امکان آبدهی چشمه ها برای شرب دام افزایش یابد. باقری بیان داشت: منطقه اسماعیل آباد شورقلعه به علت نزدیکی به کرج امکان سرمایه گذاری برای صنایع تبدیلی لبنیاتی و همچنین میدان عرضه دام را برای استان البرز را دارد که لازم است امور عشایر استان البرز حمایت های لازم برای جذب سرمایه در این منطقه عشایری را داشته باشند.
*** الله یار عطایی نماینده عشایر اسماعیل آباد شورقلعه پایین
الله یار عطایی نیز گفت: اجداد ما از عشایر شیراز هستند که در زمان قاجار ما را به این منطقه کوچانده اند. وی افزود: ما از ایل کلوند و از طایفه اسکندر لو هستیم و منطقه قشلاقی ما کانون عشایری اسماعیل آباد شورقلعه و منطقه ییلاقی ما هم سامان ییلاقی نسن یوش در استان مازندران است. وی اظهار داشت: ما سه ماه از سال را در ییلاق و بقیه سال را در منطقه قشلاقی هستیم که عدم دسترسی به مراتع و کمبود علوفه مراتع سبب می شود در بعضی از زمان ها با اجاره پس چرا مزارع دام های خود را تعلیف کنیم. عطایی گفت: برای رسیدن به منطقه ییلاقی نسن یوش(استان مازندران) با عبور از کوه ولیان، قلعه دختر، عسلک، گردنه لاوش وارد منطقه ییلاقی نسن می شویم. وی افزود: در منطقه عشایری اسماعیل آباد شورقلعه پایین حدود 15 خانوار هستیم که تقریبا 4000 راس دام کوچک داریم و نگهداری گوسفند و بز از عمده فعالیت های ما است که سالانه حدود 2000 راس بره وارد بازار می کنیم. وی اضافه کرد: در کنار دامداری با اندک زمینی که در اختیار داریم جو و ذرت کاشته و از این طریق مقداری از علوفه دام خودمان را تامین می کنیم. عطایی با توجه به کمبود آب در منطقه خواستار کمک هایی برای ساخت منبع ذخیره آب برای شرب دام های خود شد. مدیر امور عشایری سازمان جهاد کشاورزی استان البرز در خصوص مشکلات عشایر این استان و راهکارهای رفع آن به خبرنگار ایرنا گفت: نبود بازار مناسب برای عرضه تولیدات جامعه عشایری همچون میادین عرضه دام و غرفه های سازمان میادین از جمله این مشکلات است. علی نقدی بازنشین افزود: از دیگر مشکلات در این عرصه، نامناسب بودن قوانین و مقررات موجود در حفظ و تثبیت حقوق عرفی عشایر در عرصه های منابع طبیعی و گستردگی قلمرو عشایر و پراکندگی آن ها در سطح استان و سختی ارایه خدمات به عشایر و مناطق عشایری با توجه به کوچنده بودن آن ها است. وی همچنین به انسداد ایل راه ها، نبود گذرگاه های عبودر دام در تقاطع جاده و ایل راه، از بین رفتن میان بندها و مناطق استقرار عشایر در ییلاق و قشلاق با گسترش شهرنشینی، واگذاری مراتع و تصرفات غیر قانونی، تحمیل هزینه پس چرا مزارع، پراکنده شدن عشایر برای تعلیق دام در اثر نبود مراتع میان بند و اجبار به کوچ ماشینی به علت نبود ایل راه ها را از دیگر این مشکلات برشمرد. وی گفت: از دیگر مشکلاتی که عشایر با آن دست و پنجه نرم می کنند واگذاری مراتع عشایر به غیر عشایر بدون در نظرگرفتن اولویت و حقوق عرفی عشایر به طوریکه مراتع در اختیار دستگاه های دولتی و اشخاص غیرمتولی دام و مرتعداران بدون دام قرار می گیرد. نقدی اظهار داشت: نگاه بدبینانه برخی دستگاه ها به شیوه زیست عشایر و نسبت دادن آن ها به تخریب منابع طبیعی و محیط زیست، برنامه ریزی و توجه کافی به ایجاد اشتغال و تثبیت نیروی کار در جامعه عشایری ضعیف بوده و در نهایت مشاهده خروج جمعیت این جامعه از بخش تولید و همچنین نبود توجه کافی به الزامات کوچ نشینی و از بین بردن زمینه ها و بسترهای این نوع معیشت از دیگر مشکلات در بخش عشایری استان است. وی به راهکارهای پیش بینی شده رفع این مشکلات اشاره کرد و گفت: متنوع نمودن اشتغال در جامعه عشایری و همچنین ایجاد اشتغال پایدار، تعادل دام و مرتع از طریق تجدید ممیزی، اصلاح و ابطال مجوزهای صادره برای افراد حقیقی و حقوقی که دارای پروانه چرا بوده و اقدام به اجاره داد مراتع می کنند و همچنین تثبیت حقوق عرفی عشایر در عرصه مراتع با تسریع در ممیزی و صدور پروانه چرا از جمله این راهکارها است. نقدی ادامه داد: تامین امکانات و تجهیزات لازم جهت توقف دام عشایر در ایستگاه ها انتظار دام و تاخیر در کوچ زودهنگام، حمایت و پشتیبانی از تولید کنندگان عشایر برای حفظ تنها سرمایه آن ها یعی دام عشایر (انجام بیمه فراگیر دام عشایر) و فعالیت تشکل های عشایری استان به عنوان کارگزاران بیمه اجتماعی، روستایی و عشایر جهت ارایه خدمات مطلوب به عشایر استان از دیگر این راهکارها است. وی، تسهیل استفاده عشایر از حمایت های دولتی، توزیع سوخت فسیلی و آب رسانی سیار در مناطق عشایری به صورت مستمر و توسط تشکل های عشایری استان و انجام مطالعه شناسایی، تثبیت ایل راه های عشایر استان و همچنین برنامه ریزی برای ایجاد بازارهای عرضه مستقیم تولیدات عشایری را از دیگر راهکارهای رفع معضلات و مشکلات عشایر استان برشمرد.