پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

استان مهاجر پذیر البرز بر اساس گزارش های رسمی کارشناسان زمین شناسی روی ۴۰۰ کیلومتر گسل زلزله قرار دارد که در این میان وجود حدود سه هزار هکتار بافت فرسوده و غیر مقاوم با بیش از ۱۶۵ هزار بنای ناپایدار زنگ خطری در این استان پرجمعیت به شمار می رود.
بررسی ها نشان می دهدکه استان البرز از دهه های ۴۰ و ۵۰ شمسی آماج مهاجرت های بی رویه از گوشه و کنار کشور قرار گرفت که با پیوند روستا شهر کرج ، چهارمین کلانشهر کشور با قامتی نامتوازن و توسعه نابرابر شهری شکل گرفت.براساس گفته های ساکنان بومی کرج و البرز تپه مرادآب کرج از جمله محدوده هایی است که برای نخستین بار در این استان، آلونک های درهم تنیده بر روی شیب تند آن نمایان شد؛ کرج که از قبل از دهه۴۰ محل سکونت بومیان و خوش نشینان تهران بود به یک باره سیمای آن تغییر کرد.نزدیکی به پایتخت و جستجوی کار بهانه ای شد تا هزاران شهری و روستایی از گوشه و کنار کشور مسیر تهران ، شهرها و روستاهای اطراف آن را در پیش بگیرند که در این میان بسیاری از روستاهای غربی تهران به شهرهای بزرگی تبدیل شد.
ساخت و سازهای بی رویه انبوهی از مطالبات مردمی روی دست مسوولان اجرایی گذاشت که در گام نخست می توان به ساخت وسازهای غیر مقاوم اشاره کرد که از ریشه و اساس پایه های آسیب اجتماعی شناخته شدند.واحدهای مسکونی غیر مقاوم در هر سال متفاوت از سال های قبل ظهور و بروز پیدا کرد، آلونک های دهه ۴۰ و ۵۰ با حفظ هویت خود کم کم همسایه های دیگری به نام واحدهای ویلایی ۵۰ تا ۸۰ متری یافتند و از دهه ۸۰ شمسی نیز به بعد محله های قدیمی تن به سازه های چند طبقه غیر مقاوم دادند؛ این سازه ها اگر چه با مصالح روز ساخته شده اما بساز و بندازها در قبال فروش پرتعداد آنها برای استحکام آنها هزینه و وقت کافی نگذاشتند.خدمات شهری کرج که در پیچ وخم کوچه های شیب دار و پیچ در پیچ تپه مرادآب گرفتار شده بود به یکباره در دام ساختمان های چند طبقه در محله های حصارک، حصار، حسن آباد ، حیدرآباد و چند محله دیگر شد ، ساختمان هایی که حوادث سالانه آنها به مراتب بیشتر از بافت های قدیمی است.
پیدایش این سازه ها و افزایش ساکنان آنها در حالی است که کارشناسان زمین شناسی و زلزله نگاری بارها و بارها به احتمال فعال شدن گسل های زلزله در پهنه البرز و تهران هشدار داده اند اما گوش شنوایی برای رعایت الزامات ایمنی ساختمان در بسیاری از محله ها کرج و استان البرز وجود ندارد.در این میان کثرت بافت های فرسوده و غیرمقاوم سبب شد تا از دهه ۷۰ شمسی مسوولان اجرایی وقت احساس خطر کنند و طرح ساماندهی برخی محله ها را در کرج کلید بزنند.
تپه مراد آب اولین هدف طرح ساماندهی
اولین طرح ساماندهی بافت های غیر مقاوم برای برچیدن بساط آلونک ها با تامین اعتبار از منابع ملی در تپه مرادآب کرج کلید خورد؛ طرحی که در پس آن ضمن خرید آلونک ها، آزادسازی اراضی تپه مرادآب را هدفگذاری کرده بود؛ این طرح اگر چه نشانه ای رفع اثر کردن ساخت وسازهای غیر مقاوم به شمار می رفت اما بنا به کارشناسان جوانب آن به خوبی دیده نشده بود و بخشی از ساکنان این تپه در ساختمان های ارزان قیمت غیر مقاوم بسازو بندازها در محله های حسن آباد بالا، حصارک و دیگر محله ها سکونت گزیدند.
نوسازی بافت های فرسوده و غیر مقاوم البرز با کدام مشوق ها؟
قرار بود بیش از ۸۰ درصد املاک و گستره ۱۶۸ هکتاری تپه مراد تخریب و ساماندهی شود اما طبق گزارش رسمی با گذشت بیش از سه دهه تاکنون فقط با خرید و تخریب حدود چهار هزارو۵۰۰ واحد مسکونی و تجاری حدود ۷۴ هکتار از اراضی این تپه آزاد سازی شده است.بنا به گفته ساکنان تپه مرادآب کرج مشوق های خرید این املاک به گونه ای نبوده که بتواند رضایت ساکنان را جلب و زمینه انتقال آنان را به اماکن ایمن فراهم کند ؛ بسیاری از ساکنان خانه های تخریب شده تپه مرادآب در بناهای غیر مقاوم و چند طبقه حسن آباد کرج و محله های مشابه اسکان یافته اند که می توان گفت در عمل نتایج طرح توفیقی نداشته است.عزیز میری از جمله ساکنان تپه مرادآب و از متولیان حسینیه قمر بنی هاشم (ع) این منطقه به ایرنا گفت که ساماندهی این تپه به علت ضعف مشوق ها موفق نبوده و امروز شاهد آن هستیم که بیشتر ساکنان تپه مرادآب همچنان در آلونک ها وخانه های فرسوده و قدیمی سکونت دارند.وی با اشاره به فرونشست کف حسینیه حضرت قمر بنی هاشم (ع ) تپه مرادآباد در چند روز اخیر افزود: وجود یک قنات قدیمی سبب این ریزش شد که البته در کل هم ساختمان حسینیه و هم خانه های اطراف آن غیر مقاوم هستند.
بازآفرینی محله ها در البرز
طرح باز آفرینی محله های غیر مقاوم از جمله برنامه ها و اقداماتی است که از دولت دوازدهم برای بازسازی بافت های فرسوده البرز آغاز شد ، در اجرای این طرح دفاتر تسهیلگری در محله های هدف طرح گشایش یافت و قرار شد با تبیین مشوق ها ، ساکنان این محله ها را به نوسازی بافت های فرسوده ترغیب کنند.شروع این طرح از منطقه حصار و مصباح کرج بود اما در طول حدود ۲ سال تنها توانست نزدیک به ۷۰ واحد مسکونی را تغییر وضعیت دهد و ادامه طرح به دولت سیزدهم رسید.دولت سیزدهم نیز طرح بازآفرینی بافت های فرسوده و غیر مقاوم شهری را در قالب طرح نهضت ملی مسکن تعریف کرد و قرار شد به هر شکل ممکن ساکنان این بافت ها برای تغییر وضعیت موجود با متولیان همراه شوند.صدور پروانه رایگان ساخت وساز از جمله مشوق هایی بود که دولت سیزدهم برای ترغیب ساکنان محله های غیر مقاوم و فرسوده استان البرز به کار گرفت اما ساکنان این محله ها می گویند توان مالی آنها اجازه نمی دهد خانه های محکم را جایگزین واحدهای مسکونی نیم بند کنند.شواهد نشان می دهد طرح ها و پروژه های مختلفی برای ساماندهی ساخت وسازها و بافت های فرسوده شهری و روستایی طی دهه های اخیر در البرز اطلاع رسانی شده است که از اجرای طرح پلیس ساختمان برای مهار این ساخت وسازها گرفته تا تخریب و ساماندهی بافت های فرسوده را شامل شده است.آنطور که برخی کارشناسان می گویند تا کنون هیچ یک از طرحها و برنامه ها نتوانسته حریفروند توسعه ساخت وسازهای غیر مقاوم در استان البرز شود و یا بتواند به عنوان مشوق محکم ساکنان را راضی به مشارکت در طرح های جایگزین کند.اگرچه پلیس ساختمان شهرداری ها از جمله در کرج برای زمانی محدود توانست مانع از این گونه ساخت و سازها شود اما گاهی برخی عوامل این پلیس در قبال دریافت مبالغی چشمان خود را بستند و اجازه دادند تا بناهای غیرمقاوم در اعماق شهرهای استان ریشه بدواند به طوریکه امروز برای تخریب و نوسازی این ساختمان ها باید بهای گزافی پرداخت شود.همچنین دعوت از انبوه سازان برای نوسازی بافت های فرسوده شهری البرز رویه دیگری است که از ۲ سال پیش در حال پیاده سازی است اما در هم تنیدگی املاک و راضی کردن صاحبان خانه های فرسوده و غیر مقاوم کاری زمانبر است .
۱۶۵ هزار واحد مسکونی فرسوده البرز نیازمند نوسازی
به گفته معاون مسکن اداره کل راه و شهرسازی استان البرز ؛ ۱۶۵هزارو۸۶ واحد مسکونی فرسوده در مناطق شهری و روستایی این استان نیازمند بازسازی و نوسازی هستند.احسان مسعودی به ایرنا گفت : براساس برنامه های تشویقی وزارت راه و شهرسازی پیگیر صدور پروانه های ساختمانی برای نوسازی این واحدهای مسکونی در بافت های فرسوده استان البرز هستیم.معاون مسکن اداره کل راه وشهرسازی البرز گفت: تسهیلات لازم برای نوسازی این واحدها اخذ خواهد شد و امیدواریم با کمک مردم بتوانیم بافت های فرسوده استان را نوسازی و مقاوم سازی کنیم.وی ادامه داد: ۹۸ هزارو ۸۵۸ واحد مسکونی در قالب طرح نهضت ملی مسکن در البرز احداث می شود که بخش عمده آن ها مسکن محرومان است.
مشوق های جدید شهرداری کرج برای باز آفرینی
کلانشهر کرج با حدود یک هزار بافت فرسوده وناکارآمده شهری تاکنون برنامه های متنوعی برای ترغیب ساکنان این بافت ها اطلاع رسانی است .شهردار کرج در جدید ترین تصمیم گیری ها از ارائه تخفیف ۱۰۰ درصدی صدور پروانه ساختمان برای زمین های خال، در صورت تجمیع با ساختمان های همجوار واقع در بافت های فرسوده این کلانشهر خبر داد.مهرداد کیانی گفت: مشوق های بسیار ارزشمندی در زمینه بهسازی و نوسازی بافت فرسوده شهر کرج پیش بینی شده که از جمله آنها اعمال تخفیف ۱۰۰ درصدی صدور پروانه برای زمین های خالی که به صورت تجمیعی با ساختمان های همجوار واقع در بافت احداث شوند.وی افزود: علاوه بر این، ۱۰۰ درصد تخفیف صدور پروانه در املاک دارای اعیانی واقع در بافت فرسوده، واگذاری رایگان معابر مشمول واگذاری در صورت تجمیع املاک همجوار با اخذ پروانه ساختمانی و اعمال ۱۰۰ درصد تخفیف بخشودگی عوارض طبقه مازاد در بافت برای تشویق مالکان به بهسازی و نوسازی املاک واقع در طرح در نظر گرفته شده است.به گفته این مسوول، تخفیف عوارض صدور پروانه ساختمان در زمین های خالی به میزان ۷۰ درصد نیز بخشی دیگر از طرح هایی بوده که برای نوسازی بافت های فرسوده در نظر گرفته شده است.
شهردار کرج، تاکید کرد: همچنین برای تبدیل واحدهای مسکونی واقع در طرح نیز تخفیف ۵۰ درصدی عوارض پیش بینی شده است.این مسوول خاطرنشان کرد: صاحبان املاک قولنامه ای در صورت اخذ سند رسمی شامل معافیت ۱۰۰ درصدی از بدهی های عوارض نوسازی و پرداخت پنج درصد سهم سرانه خدماتی ماده ۱۰۱ شهرداری ها خواهند شد.وی تاکید کرد: چنانچه سازندگان در پروژه های بهسازی، نوسازی، طرح های کلید به کلید و بازگشایی معابر بافت فرسوده، با مالکان محدوده طرح توافق کنند می توانند به ازای آن برای اخذ پروانه ساختمانی، افزایش تراکم و تغییر کاربری در هر منطقه از شهر با شرایطی ویژه با شهرداری تهاتر کنند.کیانی اذعان کرد: تمام تلاش مجموعه مدیریت شهری نوسازی و بهسازی بافت فرسوده شهر به منظور ایجاد امنیت و آرامش برای شهر و شهروندان است.وی بیان کرد: سعی ما بر این است با کاهش خطرات ناشی از رخدادها و بلایای طبیعی، احتمال آسیب برای شهروندان را به حداقل ممکن کاهش دهیم.
شناسایی پلاک های ناپایدار شهری در البرز
استاندار البرز می گوید: دهها پلاک فرسوده شهری در این استان وجود دارد که باید برای نوسازی آنها چاره اندیشی کرد." مجتبی عبداللهی " در نشست ستاد بازآفرینی شهری استان البرز، افزود: اشراف و تسلط شهرداران به اهداف ستاد بازآفرینی و نوع دیدگاه حاکم بر این امر از اهمیت بالایی برخوردار است.وی ادامه داد: باید با جلب مشارکت مردم نسبت به نوسازی بافت های فرسوده با هدف ساخت مسکن مقاوم و پیشگیری از مخاطرات ناشی از بحران ها اقدام کنیم.عبداللهی افزود: با تحقق اهداف بازآفرینی شهری علاوه بر نوسازی بافت های ناکارآمد شهری، پیشگیری از بحران ها به واسطه ناایمن بودن سازه، رفع بسیاری از معضلات اجتماعی را خواهیم داشت.
سخن پایانی
وجود بافت های فرسوده به عنوان یکی از مشکلات اجتماعی در کشور و استان البرز نیازمند سازوکارها و مشوق های مناسب است که در این میان همفکری با مردم و باز گذاشتن دست تصمیم گیران برای شتاب بخشی به بازآفرینی این بافت ها ضروری است.به گفته برخی کارشناسان ، انتقال ساکنان بخشی از پلاک های ناکارآمد به مکان های ایمن و مناسب از جمله پیشنهاداتی است که می تواند گره از مشکلات این بافت ها بگشاید.همچنین استفاده از تسهیلات قرض الحسنه و مشارکت دادن انبوه سازان بخش دیگری از اقدامات است که باید مورد توجه قرار گیرد.وقوع حوادث متعدد مانند ریزش نما و یا بخشی از بنای ساختمان های غیر مقاوم در البرز هشداری است که باید مورد توجه دست اندرکاران بازآفرینی بافت های فرسوده و غیر مقاوم قرار گیرد ضمن آنکه وجود گسل های زلزله خود تهدیدی بالقوه به شمار می رود.