بازتعریف فرهنگ مصرف صحیح آب با بازی‌های تعاملی
سپیدار‌آنلاین: گروه اجتماعی
در هفته‌ای که گذشت، دو مدرسه در کرج میزبان پویشی بودند که آرام و پیوسته در حال تغییر رفتارهای کوچک اما عمیق در نسل آینده است. سه‌شنبه ۲۲ مهر، در دبستان دخترانه استقلال و چهارشنبه ۲۳ مهر در دبستان شکوفه‌های انقلاب، «پویش نجات قطره‌ها» با حضور جمعی از دانش‌آموزان پایه ششم برگزار شد؛ کودکانی که با دستانی رنگی، دیوارها را نقاشی کردند و با ذهنی باز، درباره آب، صرفه‌جویی و معنای مسئولیت حرف زدند.
در این دو روز، بیش از ۵۸ دانش‌آموز در کارگاه‌های آموزشی و نقاشی مشارکتی شرکت کردند. فضا صمیمی، رنگی و پر از گفت‌وگو بود؛ گفت‌وگویی که از سؤال‌های ساده شروع می‌شد:
«چرا آب کم شده؟»، «ما چه کار می‌تونیم بکنیم؟»
و به مفاهیمی بزرگ‌تر می‌رسید؛ از حق بر آب تا عدالت محیطی و نقش انسان در حفظ منابع مشترک.
نجفیان در حاشیه برنامه، بر لزوم تداوم این نوع فعالیت‌ها تأکید کرد و گفت: «طرح‌های تعادل‌بخشی منابع آب در استان البرز با جدیت در حال پیگیری است و مشارکت اجتماعی در این فرآیند نقشی کلیدی دارد. ما فقط به دنبال مدیریت فنی منابع آب نیستیم، بلکه به دنبال اصلاح نگاه جامعه به آب هستیم؛ اینکه بدانیم آب صرفاً یک منبع مصرفی نیست، بلکه یک میراث مشترک است.»
او با اشاره به ناپایداری منابع زیرزمینی و بحران افت سطح سفره‌ها افزود: «در کنار اقدامات مهندسی برای کنترل برداشت‌ها، باید فرهنگ مصرف را بازتعریف کنیم. آموزش به کودکان، ساده‌ترین و در عین حال ماندگارترین مسیر برای تغییر الگوی مصرف در آینده است. اگر از مدارس شروع کنیم، می‌توانیم نسلی تربیت کنیم که به جای هدر دادن، پاسدار آب باشد.»
گزارش اجمالی تاثیرگذاری پویش نجات قطره‌ها
نسترن کیوان‌پور؛ مدیر اجرایی پویش «نجات قطره‌ها» در توضیح روند اجرای این رویداد که به همت پایگاه خبری هزار و یک شهر، شرکت آب منطقه‌ای البرز و شرکت رنگ نیپون برگزار می‌شود گفت: «میانگین شرکت‌کنندگان در هر پویش حدود ۳۵ کودک است. این برنامه‌ها در مدارس مختلف برگزار می‌شود و هر مدرسه به‌طور میانگین حدود ۱۰۰ دانش‌آموز دارد. در هر نوبت، ابتدا اطلاع‌رسانی عمومی در زمان صف صبحگاهی انجام می‌شود و سپس یک کلاس برای شرکت در ایونت انتخاب می‌شود.»او ادامه داد: «در مجموع، پویش ماهانه ۴ تا ۵ نوبت برگزار می‌شود و به این ترتیب حدود ۱۷۵ کودک به‌صورت مستقیم و نزدیک به ۵۰۰ کودک به‌صورت غیرمستقیم درگیر فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی مرتبط با مصرف بهینه آب می‌شوند. ما سعی کردیم آموزش را از قالب تذکر و هشدار بیرون بیاوریم و آن را در قالب تجربه و بازی معنا کنیم.»در مدرسه استقلال، کودکان کلاس ششم با ۳۰ شرکت‌کننده در فضایی شاد و پرانرژی شرکت کردند و در مدرسه شکوفه‌های انقلاب، ۲۸ دانش‌آموز در کارگاه‌ها حضور داشتند. دیوارهای حیاط به بوم نقاشی تبدیل شد و هر رنگ، معنای تازه‌ای از زندگی و صرفه‌جویی پیدا کرد.
اثرگذاری چندلایه پویش
پویش «نجات قطره‌ها» در ارزیابی‌های انجام‌شده، سه سطح اثرگذاری را دنبال می‌کند: سطح فردی: افزایش آگاهی و حساسیت کودکان نسبت به اهمیت حفظ منابع آبی از طریق تجربه مستقیم، گفت‌وگو و بازی‌های آموزشی. سطح خانوادگی: انتقال پیام‌های آموزشی از سوی کودکان به والدین و تأثیر غیرمستقیم بر رفتار مصرفی خانواده‌ها.سطح اجتماعی: گسترش پیام‌های فرهنگی از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و ایجاد نگرش مثبت عمومی نسبت به صرفه‌جویی.با احتساب حضور مستقیم ۱۷۵ کودک در هر ماه و در نظر گرفتن میانگین سه نفر برای هر خانواده، می‌توان گفت پویش به‌صورت غیرمستقیم بر حدود ۵۲۵ نفر از اعضای خانواده‌ها تأثیر می‌گذارد. این اثرگذاری خانوادگی از طریق گفت‌وگو، الگوسازی رفتاری و تشویق به صرفه‌جویی در محیط خانه شکل می‌گیرد. بازخوردهای دریافتی از والدین نیز نشان می‌دهد که تغییر نگرش کودکان باعث افزایش دقت خانواده‌ها در مصرف آب و تقویت رفتارهای مسئولانه در قبال منابع طبیعی شده است.
بازتاب رسانه‌ای و گفتمان عمومی
بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده، پویش «نجات قطره‌ها» هر ماه به‌طور میانگین در ۳۵ تا ۴۰ رسانه مکتوب و مجازی بازتاب پیدا می‌کند. این پوشش رسانه‌ای گسترده، نه‌فقط در انتقال اخبار، بلکه در شکل‌دهی به گفتمان عمومی درباره مسئولیت اجتماعی در برابر آب مؤثر بوده است.برآورد می‌شود که ۴۰۰ تا ۱۰۰۰ مخاطب بزرگسال در هر ماه از طریق رسانه‌ها با پیام‌های آموزشی این پویش آشنا می‌شوند؛ مخاطبانی که اغلب والدین همان کودکانی هستند که در مدارس نقاشی و در کارگاه‌های مصرف بهینه آب شرکت می‌کنند.
از آموزش تا تغییر رفتار
پویش «نجات قطره‌ها» بیش از آنکه پروژه‌ای آموزشی باشد، تلاشی است برای پیوند دوباره انسان و طبیعت. در جهانی که کم‌آبی هر روز به بحران نزدیک‌تر می‌شود، آموزش کودکان درباره ارزش آب نه یک فعالیت نمادین، بلکه ضرورتی بنیادین است.آنجا که رنگ‌ها روی دیوار خشک می‌شوند، چیزی بیش از نقاشی باقی می‌ماند: فهمی تازه از «مسئولیت»، از «با هم بودن» و از اینکه حتی یک قطره، اگر درست مصرف شود، می‌تواند روایت نجات باشد.