پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

یک عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ضمن تبیین انسان‌شناسانه، فقهی و کلامی جایگاه صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز در گفتمان امام خمینی(ره) گفت: روند رو به رشد اسلام‌ستیزی در جهان کنونی با تببین اندیشه امام خمینی(ره) تغییر خواهد کرد.
دکتر یحیی فوزی در نشست «تبیین جایگاه صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز در گفتمان امام خمینی(ره)» که صبح امروز سه‌شنبه(20 بهمن) از سوی جهاد دانشگاهی استان البرز در دانشگاه فرهنگیان این استان برگزار شد، گفت: یکی از بحث‌های مهمی که امروز جهان اسلام با آن درگیر است، صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز است که البته صحبت‌های زیادی در مورد آن صورت گرفته است. وی افزود: جهان امروز، به دلایل مختلفی، قربانی عدم صلح شده است و به خصوص جهان اسلام که آتش جریان‌های تکفیری در آن شعله می‌کشد از این موضوع ضربه زیادی خورده است و قدرت‌های بزرگ نیز بر این آتش هیزم می‌ریزند. وی با بیان اینکه تبیین جایگاه صلح و عدم خشونت از دیدگاه امام اهمیت زیادی دارد، خاطرنشان کرد: از آنجایی که امام چهره‌ای است که انقلاب اسلامی با نام وی شناخته می‌شود و محور انقلاب به شمار می‌رود، پس اندیشه ناب انقلاب را باید در زبان ایشان جست و جو کرد. فوزی از تبیین استراتژی انقلاب توسط امام گفت و اضافه کرد:امروز یک قرائت واحد از اسلام وجود ندارد؛ به‌طوری‌که بن‌لادن به یک نوع از اسلام اعتقاد دارد، طالبان به نوعی دیگر، اخوان المسلمین قرائت دیگری دارد و به همین صورت صدای واحدی وجود ندارد؛ اما ما باید در این میان با تبیین اندیشه امام در خصوص صلح، جایگاه خود را معرفی کنیم. این پژوهشگر برجسته در زمینه اندیشه‌های امام خمینی(ره) در ادامه گفت: اینکه دیدگاه اسلام در مورد صلح چیست، یک پرسش کلی است؛ زیرا بعضی اسلام را طوری معرفی می‌کنند که از آن چهره‌ای خشن بر جای می‌گذارد که حاصل آن سوریه‌ای می‌شود که امروز در آتش این تفسیر می‌سوزد. فوزی ادامه داد: ما به دنبال این هستیم که بدانیم دیدگاه امام در مورد صلح چیست؛ اما پیش از هر چیز، این را باید عنوان کرد که اسلام سیاسی، اسلامی است که امام مطرح کرد و دانستن چگونگی تعامل این اسلام با دیگران اهمیت پیدا می‌کند. عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اظهار کرد: هدف هر مسلمان، ایجاد جامعه‌ای است که در آن صلح مستقر شده و جهانی عاری از خشونت به وجود آورد؛ اما اینکه چگونه باید به این سمت حرکت کرد را می‌توان در اندیشه امام خمینی جست‌و‌جو کرد؛ زیرا امام برای آن جواب دارد. وی افزود: امام به عنوان یک عارف، فقیه، متکلم و سیاستمدار، دیدگاه خاصی در مورد صلح ارائه می‌دهد که این دیدگاه، نه صرفاً سیاسی، بلکه مبتنی بر یک مبنای نظری منسجم بنا شده است. فوزی با بیان اینکه امام خمینی(ره) ابعاد اندیشه‌ای مختلفی دارد، گفت: اولین بُعد اندیشه امام، از ناحیه عارف بودن ایشان ناشی می‌شود؛ زیرا امام یک عارف بزرگ محسوب می‌شود که دارای مکتب است و تا 40 سالگی، آثار ایشان عرفانی است. وی ادامه داد: امام علاوه بر اینکه خود عارف بود در حوزه عرفان نظری هم بحث‌هایی دارد؛ به طوری که شرحی بر کتاب ابن‌عربی نوشت که خود عرفان را مدون کرده بود. این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، به بُعد دوم اندیشه امام اشاره و تصریح کرد: امام اندیشه فلسفی و کلامی دارد و یک متکلم اسلامی به شمار می‌رود. فوزی اضافه کرد: امام در حوزه فقه نیز دارای آثار متعددی است و یک مرجع تقلید محسوب می‌شود. وی در ادامه به بُعد سیاسی شخصیت امام اشاره و عنوان کرد:امام در بُعد سیاسی به عنوان رهبر، ایدئولوگ، بسیج کننده و معمار انقلاب به شمار می‌رود که جهان نیز بیش از هر چیز، با این بُعد، امام را می‌شناسد. فوزی اعلام کرد: این بُعد از اندیشه امام به قدری در جهان اهمیت دارد که تاکنون ده‌ها هزار کتاب، مقاله، نشریه و کنفرانس در مورد امام چاپ یا برگزار شده است. عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تاکید کرد: بنابراین اندیشه امام مهم بوده و در مورد بحران‌های امروز جهان پاسخ دارد. فوزی در ادامه به بررسی صلح در مکاتب اصلی جهان پرداخت و گفت: دو مکتب مهم در مورد صلح وجود دارد که یکی به رئالیسم و دیگری به ایده‌آلیسم مشهور است. وی خاطرنشان کرد: رئالیسم صلح را موقت و جنگ را وضعیتی دائمی می‌داند که ناشی از سرشت ناپاک و شرور بشر است؛ توماس هابز و نیکولو ماکیاولی بر این دیدگاه تاکید می‌کنند.
فوزی افزود: اما ایده‌آلیسم انسان را دارای سرشتی پاک می‌داند که جنگ از آن منبعث نمی‌شود و آن چیزی که در ذات بشر وجود دارد صلح است نه جنگ. این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به اصالت جنگ یا صلح در اسلام اشاره کرد و گفت: پاسخ به این موضوع از دیدگاه اسلام اهمیت زیادی دارد؛ در قرآن آیات زیادی وجود دارد که به جنگ و جهاد تاکید می‌کند و در جایی ایمان را به جهاد نسبت می‌دهد. وی افزود: براساس این آیات، دسته‌ای از فقها اصل را بر جنگ قرار می‌دهند و معتقدند مسلمانان باید با غیرمسلمانان طبق آیات جنگ و جهاد قرآن رفتار کنند تا جایی که اسلام در جهان حاکم شود. فوزی ادامه داد: گروه‌های تکفیری از این نگاه به وجود آمده‌اند و بسیاری از افرادی که به این گروه‌ها می‌پیوندند بر همین اساس اقدام می‌کنند. وی خاطرنشان کرد: این دیدگاه در اندیشه‌های افرادی چون ابن‌تیمیه و محمد ابن عبدالوهاب و حتی در میان برخی از فقهای متقدم شیعه نیز وجود دارد. فوزی در ادامه بیان داشت: از طرف دیگر عده‌ای با استناد به قرآن، اصل را بر صلح قرار می‌دهند؛ زیرا در قرآن حدود 100 آیه در مورد صلح آمده است. وی به تفسیر این قرائت از اسلام از آیات مربوط به جهاد اشاره کرد و گفت: این طیف آیات مربوط به جهاد را دفعی و واکنشی می‌داند و اعتقاد دارند که جهاد ابتدایی دارای قیود زیادی است که تا حدی انجام آن را دشوار می‌کند. فوزی افزود: حتی تشیع جهاد ابتدایی را موکول به حضور امام زمان می‌داند؛ بنابراین بسیاری از فقها جنگ را استثنا می‌دانند که فقط در صورت نتیجه ندادن صلح می‌توان به آن مبادرت ورزید. وی در ادامه اصالت صلح یا جنگ در اندیشه امام را مطرح کرد و گفت: امام خمینی (ره) چند جمله دارد که اصالت صلح در اندیشه ایشان را به خوبی به نمایش می‌گذارد؛ یکی از این جمله‌ها این است: «ما به تبع اسلام با جنگ همیشه مخالفیم». فوزی افزود: امام در جایی دیگر می‌فرمایند: «ما میل داریم بین همه کشورها آرامش و صلح باشد»، «ما معتقد به صلح انسانی و الهی هستیم و با هیچ کشوری چه اسلامی و چه غیر اسلامی سرِ جنگ نداریم». وی با تاکید بر اینکه این جملات از زبان یک فقیه به سادگی بیان نمی‌شود و حتماً دارای مبنایی نظری است، گفت: عده‌ای جهان را به دارالاسلام و دارالکفر تقسیم می‌کنند که بین این دو جنگ همیشگی وجود دارد؛ اما امام می‌گوید:«دفاع فریضه‌ای الهی است».عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به مبانی نظری این جملات امام خمینی(ره) اشاره و بیان کرد: در واقع سرشت انسان صرفا نه خوب است نه بد؛ زیرا انسان هم دارای فطرت است و هم دارای غریزه و اگر به سمت فطرت برود به صلح و اگر به سمت غریزه برود به جنگ کشانده می‌شود. فوزی ادامه داد: پس انسان هم به صلح گرایش دارد و هم به جنگ و به همین دلیل امام خمینی(ره) می‌فرمایند که پیامبران آمدند تا غرایز کنترل شود. وی به موضوع جهاد ابتدایی و جنگ از حیث فقهی در دیدگاه امام پرداخت و گفت: امام سعی می‌کند آیات مربوط به جهاد ابتدایی را به حضور امام زمان موکول کند و فقط در دو مورد جنگ را مجاز می‌شمرد: یکی برای دفع تجاوز و دیگری برای رفع ظلم؛ البته با در نظر گرفتن مصالح اسلام. فوزی تکفیر را موضوعی کلامی دانست و افزود: یکی از مباحثی که به جنگ منجر می‌شود تکفیر است؛ اما امام با دیدگاهی تقریبی هر کس که قولش قول اسلام باشد و شهادتین را بگوید مسلمان می‌داند که از اندیشه تکفیری فاصله می‌گیرد. وی اضافه کرد: تکفیری‌ها از توحید فهم ناقصی دارند؛ ولی امام با نگاهی جامع به این موضوع می‌نگرد و بر مبنای انسان‌شناسانه، فقهی و کلامی امام خمینی(ره)، صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز در اولویت سیره عملی ایشان قرار می‌گیرد که تا آخر نیز به آن پایبند ماند.
فوزی خاطرنشان کرد: انقلاب اسلامی ایران نیز بر همین مبنا شکل گرفت و رفتار امام نیز بر این دیدگاه منطبق بود. این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در پایان گفت: دنیای امروز تشنه اندیشه ناب اسلامی است و آمادگی پذیرش آن را دارد؛ پس با قرائت امام از صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز می‌توان موج اسلام‌ستیزی کنونی را تغییر داد. گفتنی است این نشست با همکاری معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی استان البرز، مرکز فرهنگی دانشجویی امام، ولایت فقیه و انقلاب اسلامی و دانشگاه فرهنگیان البرز برگزار شد.