پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

روزه اثرات مختلف و فراوانی بر روی روزه دار می گذارد که از مهم ترین آنها تاثیر تربیتی، اجتماعی، بهداشتی و درمانی است.
دراین گزارش تلاش شده تا به اختصار برخی آثار روزه داری در ابعاد مختلف از نگاه دینی و علمی تشریح شود.
آثار تربیتی روزه
‏روزه دارای از نظر مادی و معنوی آثار زیادی بروجود انسان می‏گذارد، که از همه مهم‏تر ˈبعد اخلاقیˈ و فلسفه تربیتی آن است. از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را ˈتلطیفˈ، و اراده او را ˈقویˈ، و غریزه را ˈتعدیلˈ می‏ کند. روزه‏دار باید در حال روزه با وجود گرسنگی و تشنگی از غذا و آب و همچنین لذت جنسی چشم بپوشد و ثابت کند او همچون حیوان در بند اصطبل و علف نیست، او می‏تواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد، و بر هوس‏ها و شهوات خود مسلط شود. در حقیقت، بزرگ‏ترین فلسفه روزه همین اثر روحانی و معنوی آن است، انسانی که انواع غذاها و نوشابه‏ها را در اختیار دارد و هر لحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن ها می‏رود همانند درختانی است که در پناه دیوارهای باغ بر لب نهرهامی‏رویند، این درختان نازپرورده، بسیار کم‏مقاومت و کم‏دوام، اگر چند روزی آب از پای آنها قطع شود پژمرده می‏شوند و می‏خشکند. اما درختانی که از لابلای صخره‏ها در دل کوه‏ها و بیابان‏ها می‏رویند و نوازشگر شاخه‏هایشان از همان طفولیت طوفان‏های سخت، و آفتاب سوزان و سرمای زمستان است و با انواع محرومیت‏ها دست به گریبانند، محکم و با دوام و پر استقامت و سخت‏کوش و سخت‏جانند!. روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام می‏دهد و با محدودیت‏های موقت به او مقاومت، قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت می‏بخشد و چون غرائز سرکش را کنترل می‏کند، بر قلب انسان نور و صفا می‏پاشد. خلاصه، روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقی داده و به جهان فرشتگان صعود می‏دهد، جمله لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون: ˈباشد پرهیزگار شویدˈ اشاره به همه این حقایق است و نیز حدیث معروف: الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار: ˈروزه سپری است در برابر آتش دوزخˈ اشاره به همین موضوع است. در حدیث دیگری ازحضرت علی (ع ) می‏خوانیم: از پیامبر صلی الله علیه و آله پرسیدند: چه کنیم شیطان از ما دور شود؟ فرمود: الصَّوْمُ یُسَوِّدُ وَجْهَهُ، وَ الصَّدَقَةُ تَکْسِرُ ظَهْرَهُ، وَ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْمُواظَبَةُ عَلَی الْعَمَلِ الصَّالِحِ یَقْطَعُ دابِرَهُ، وَ الإِسْتِغْفارُ یَقْطَعُ وَتِینَهُ: ˈروزه روی شیطان را سیاه می‏کند و انفاق در راه خدا پشت او را می‏شکند و دوست داشتن به خاطر خدا و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع می‏کند و استغفار رگ قلب او را می‏بردˈ!. در «نهج البلاغه» به هنگامی که امیر مؤمنان علی علیه السلام فلسفه عبادات را بیان می‏کند، به روزه که می‏رسد چنین می‏فرماید: ... وَ الصِّیامَ ابْتِلاءً لإِخْلاصِ الْخَلْق: ˈخداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده که روح اخلاص در مردم پرورش یابدˈ!. «2»و نیز در حدیث دیگری از پیامبر صلی الله علیه و آله می‏خوانیم: إِنَّ لِلْجَنَّةِ باباً یُدْعَی الرَّیَّانُ لایَدْخُلُ فِیْها إِلَاّ الصَّائِمُونَ: «بهشت دری دارد به نام ریان (سیراب شده) که تنها روزه‏داران از آن وارد می‏شوند». «3»مرحوم ˈصدوقˈ در ˈمعانی الاخبارˈ در شرح این حدیث می‏نویسد:انتخاب این نام برای این درِ بهشت، به خاطر آن است که بیشترین زحمت روزه‏دار از ناحیه عطش است، هنگامی که روزه‏داران از این در وارد می‏شوند چنان سیراب می‏شوند که بعد از آن هرگز تشنه نخواهند شد.
اثرات اجتماعی روزه
روزه یک درس مساوات و برابری در میان افراد اجتماع است، با انجام این دستور مذهبی، افراد متمکن هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس در می‏یابند و هم با صرفه‏جویی در غذای شبانه روزی خود می‏توانند به کمک آنها بشتابند. البته ممکن است با توصیف حال گرسنگان و محرومان، سیران را متوجه حال گرسنگان ساخت، ولی اگر این مسأله جنبه حسی و عینی به خود بگیرد اثر دیگری دارد، روزه به این موضوع مهم اجتماعی رنگ حسی می‏دهد، لذا در حدیث معروفی از امام صادق علیه السلام نقل شده که ˈهشام بن حکمˈ از علت تشریع روزه پرسید، امام علیه السلام فرمود: إِنَّما فَرَضَ اللَّهُ الصِّیامَ لِیَسْتَوِیَ بِهِ الْغَنِیُّ وَ الْفَقِیرُ وَ ذلِکَ أَنَّ الْغَنِیَّ لَمْ‏یَکُنْ لِیَجِدَ مَسَّ الْجُوعِ فَیَرْحَمَ الْفَقِیرَ لِا نَّ الْغَنِیَّ کُلَّما أَرادَ شَیْئاً قَدَرَ عَلَیْهِ فَأَرَادَ اللَّهُ تَعالی‏ أَنْ یُسَوِّیَ بَیْنَ خَلْقِهِ وَ أَنْ یُذِیقَ الْغَنِیَّ مَسَّ الْجُوعِ وَ الأَلَمِ لِیَرِقَّ عَلَی الضَّعِیفِ وَ یَرْحَمَ الْجائِعَ: ˈروزه به این دلیل واجب شده است که میان فقیر و غنی مساوات بر قرار گردد، و این به خاطر آن است که غنی، طعم گرسنگی را بچشد و نسبت به فقیر ادای حق کند؛ چرا که اغنیاء بطورمعمول هر چه را بخواهند برای آنها فراهم است، خدا می‏خواهد میان بندگان خود مساوات باشد و طعم گرسنگی و درد و رنج را به اغنیاء بچشاند تا به ضعیفان و گرسنگان رحم کنند». راستی اگر کشورهای ثروتمند جهان چند روز را در سال روزه بدارند و طعم گرسنگی را بچشند، باز هم این همه گرسنه در جهان وجود خواهد داشت؟!
اثر بهداشتی و درمانی روزه
‏در طب امروز و همچنین طب قدیم، اثر معجزآسای ˈامساکˈ در درمان انواع بیماری‏ها به اثبات رسیده و قابل انکار نیست. کمتر طبیبی است که در نوشته‏های خود اشاره‏ای به این حقیقت نکرده باشد؛ زیرا می‏دانیم عامل بسیاری‏از بیماری‏ها زیاده روی در خوردن غذاهای مختلف است، چون مواد اضافی، جذب نشده به صورت چربی‏های مزاحم در نقاط مختلف بدن یا چربی و قند اضافی در خون باقی می‏ماند، این مواد اضافی در لابلای عضلات بدن در واقع لجن زارهای متعفنی برای پرورش انواع میکروب‏های بیماری‏های عفونی است و در این حال، بهترین راه برای مبارزه با این بیماری‏ها نابود کردن این لجن‏زارها از طریق امساک و روزه است. روزه زباله‏ها و مواد اضافی و جذب نشده بدن را می‏سوزاند و درواقع بدن راˈخانه تکانیˈ می‏کند. به علاوه یک نوع استراحتِ قابل ملاحظه برای دستگاه‏های گوارشی و عامل مؤثری برای سرویس کردن آنها است و با توجه به این که این دستگاه از حساس‏ترین دستگاه‏های بدن است و در تمام سال به طور دائم مشغول کار است، این استراحت برای آنها نهایت لزوم را دارد. بدیهی است، شخص روزه‏دار، طبق دستور اسلام به هنگام ˈافطارˈ و ˈسحرˈ نباید در غذا افراط و زیاده روی کند، تا از این اثر بهداشتی نتیجه کامل بگیرد، در غیر این صورت ممکن است نتیجه بر عکس شود. الکسی سوفورین دانشمند روسی در کتاب خود ‏نویسد: «درمان از طریق روزه، فایده ویژه‏ای برای درمان کم خونی، ضعف روده‏ها التهاب بسیط و مزمن، دمل‏های خارجی و داخلی، سل، اسکلیروز، روماتیسم، نقرس، استسقاء، نوراستنی، عِرْق النساء، خراز (ریختگی پوست)، بیماری‏های چشم، مرض قند، بیماری‏های جلدی، بیماری‏های کلیه، کبد و بیماری‏های دیگر دارد. معالجه از طریق امساک اختصاص به بیماری‏های فوق ندارد، بلکه بیماری‏هایی که مربوط به اصول جسم انسان است و با سلول‏های جسم آمیخته‏شده، همانند: سرطان، سفلیس، سل و طاعون را نیز شفا می‏بخشد»!. در حدیث معروفی، پیغمبر صلی الله علیه و آله اسلام می‏فرماید: صُومُوا تَصِحُّوا: «روزه بگیرید، سالم می‏ شوید». در حدیث معروف دیگری از پیامبر اسلام (ص ) می فرماید: المِعْدَةُ بَیْتُ کُلِّ داءٍ وَ الْحِمْیَةُ رَأْس کُلِّ دَواءٍ: ˈمعده خانه تمام دردها است و امساک بالاترین داروهاˈ! حجت الاسلام قادر محمدی امام جمعه چهارباغ