نقش بی بدیل رسانه‌هادر شکل‌دهی افکار، نگرش‌ها و سبک زندگی
سپیدار‌آنلاین: گروه سرمقاله
رسانه، در عصر ارتباطات، نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی افکار، نگرش‌ها و سبک زندگی افراد ایفا می‌کند.
دکتر مهدی جعفری///از آن‌جا که رسانه‌ها بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره مردم شده‌اند، ظرفیت و مسئولیتی سنگین در حوزه ترویج ارزش‌ها، باورها و فرهنگ‌ها بر عهده دارند. در جوامع اسلامی، این نقش دوچندان اهمیت می‌یابد؛ زیرا رسانه می‌تواند به عنوان بازوی فرهنگی، در خدمت تقویت فضائل اخلاقی و ارتقای فرهنگ اسلامی قرار گیرد.اسلام، دینی است که بنیان آن بر اخلاق، عقلانیت و معنویت استوار است. مفاهیمی چون صداقت، امانت‌داری، عدالت، فروتنی، عفو، مسئولیت‌پذیری و کرامت انسان، هسته اصلی آموزه‌های اخلاقی اسلام را تشکیل می‌دهند. ترویج این ارزش‌ها در بستر زندگی اجتماعی، بدون همراهی و ایفای نقش مؤثر رسانه، دشوار و گاه ناممکن خواهد بود. از این رو، رسانه‌ها به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای فرهنگ‌ساز، مسئولیت دارند که فضای عمومی جامعه را با مفاهیم والای اخلاقی و دینی آشنا ساخته و به نهادینه‌سازی آن‌ها کمک کنند.نخستین و بنیادی‌ترین وظیفه رسانه در این راستا، بازنمایی درست، جذاب و روزآمد از اخلاق اسلامی در قالب برنامه‌های متنوع است. اخلاق دینی اگر تنها در قالب توصیه‌های خشک و کلیشه‌ای مطرح شود، در جذب مخاطب ناکام خواهد ماند. رسانه باید با بهره‌گیری از قالب‌های هنری چون فیلم، سریال، مستند، انیمیشن، گفت‌وگوهای تحلیلی و حتی محتوای سرگرم‌کننده، مفاهیم اخلاقی را در بطن زندگی روزمره به تصویر بکشد. شخصیت‌هایی که در رسانه‌ها به عنوان الگو معرفی می‌شوند، باید حامل رفتارهایی مبتنی بر فضائل اسلامی باشند تا تأثیرگذاری آن‌ها فراتر از سطح گفتار و در حد رفتار اجتماعی نیز نمود یابد.دومین وظیفه رسانه‌ها، تقویت روحیه پرسش‌گری دینی و تربیت عقلانی مخاطب است. فرهنگ اسلامی، بر پایه تعقل و تأمل استوار است و دوری از جزم‌اندیشی و سطحی‌نگری از اصول آن است. رسانه‌ها باید از طریق گفت‌وگوهای علمی، مناظرات فکری، و آموزش‌های دین‌پژوهانه، زمینه ارتقای فهم دینی مخاطبان را فراهم کنند تا اخلاق دینی در جامعه صرفاً به تکرار ظاهری ارزش‌ها محدود نشود، بلکه به درکی درونی و پذیرفته‌شده تبدیل شود.از سوی دیگر، رسانه‌ها وظیفه دارند در برابر ترویج ضدارزش‌ها و ناهنجاری‌های اخلاقی در فضای عمومی ایستادگی کنند. در بسیاری از محصولات فرهنگی جهانی، عناصر مغایر با اخلاق اسلامی چون مصرف‌گرایی افراطی، خشونت، بی‌حیایی، خودمحوری و نسبی‌گرایی اخلاقی تبلیغ می‌شود. رسانه‌های اسلامی باید با تولید محتوای سالم، متوازن و آموزنده، سد محکمی در برابر نفوذ این مظاهر انحرافی بسازند و در عین حال، راه‌حل‌های واقع‌گرایانه برای مسائل اخلاقی روز جامعه ارائه دهند.
نقش رسانه در احیای فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر نیز اساسی است. این فریضه اجتماعی، اگر به‌درستی در قالب‌های رسانه‌ای تبیین و نهادینه شود، می‌تواند به اصلاح رفتار عمومی و پیشگیری از آسیب‌های اخلاقی کمک کند. رسانه‌ها می‌توانند با نمایش ارزش‌هایی چون دغدغه‌مندی اجتماعی، مسئولیت‌پذیری فردی و حساسیت نسبت به سرنوشت جامعه، مخاطب را به مشارکت اخلاقی فعال در جامعه ترغیب کنند.در کنار این وظایف، رسانه باید الگوسازی فرهنگی را نیز در دستور کار خود قرار دهد. معرفی چهره‌های موفق و اخلاق‌مدار، چه در حوزه دین، چه در علم، هنر، ورزش یا سایر عرصه‌ها، به جوانان و نوجوانان کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری خود را از میان شخصیت‌هایی برگزینند که هم موفقیت دارند و هم پایبند به ارزش‌های اسلامی‌اند.
در نهایت، صداقت، عدالت و انصاف در عملکرد رسانه خود یکی از مصادیق ترویج اخلاق اسلامی است. رسانه‌ای که دروغ، تحریف، اتهام‌زنی یا جانبداری‌های غیرمنصفانه را در دستور کار دارد، نمی‌تواند مبلغ اخلاق دینی باشد. خودِ رسانه باید در عمل به اصول اخلاقی پایبند باشد تا پیام‌هایش اعتبار یابند.با توجه به تأثیر عمیق رسانه در ذهن و رفتار انسان‌ها، می‌توان گفت که آینده اخلاق اجتماعی تا حد زیادی به نحوه عملکرد رسانه‌ها بستگی دارد. رسانه‌های اسلامی اگر رسالت فرهنگی خود را با تعهد، خلاقیت و روزآمدی دنبال کنند، می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در ساخت جامعه‌ای اخلاق‌محور و متعالی ایفا کنند؛ جامعه‌ای که در آن، دین نه‌تنها در عبادات، بلکه در رفتار و سبک زندگی مردم جریان دارد.