پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

دو روز در ماه ذیحجه الحرام، از لحاظ شرافت زمانی بی نظیرند. یکی روز نهم که نام دارد و دیگری روز دهم که عید قربان است.
دو روز در ماه ذیحجه الحرام، از لحاظ شرافت زمانی بی نظیرند. یکی روز نهم که نام دارد و دیگری روز دهم که عید "قربان" است. درباره "عرفه" چیزی نمی نویسیم اما در یک جمله روز دعا و نیایش است، و دعای مشهور "عرفه" که دعای امام حسین(ع) است در آن روز خوانده می شود؛ به خصوص در صحرای عرفات این دیار معرفت و عرفان که خداوند برای همه ما روزی فرماید، ان شاء ا... عید قربان از اعیاد مهم اسلا م و مسلمین است. در لغت از ماده می آید و در اصطلا ح عرفا، تجلیاتی است که به وسیله اعاده اعمال بر قلب و دل سالک فرو می ریزد.پنجمین عمل حج تمتع و دومین عمل برای کسی که در حج تمتع است، قربانی کردن است. قربانی کردن طبق نص صریح آیه ۳۷ سوره حج، نشانه تقوی و فدا کاری در راه بینوایان و فقراست. عید قربان از منظرگاه های خاصی قابل تماشا و حظ بصر است اما زیباترین و نزدیکترین منظر را نسبت به جان آدمی و عید قربان، عرفان برقرار کرده است. عید قربان که همان کشتن نفس اماره معرفی شده تجلی جمال الهی است. حج گذار که در تماشای این مسیر الهی است می خواهد از احرام خارج شود و بار دیگر چون میهمانی از راه بعید به طبیعت مادی ما پا می گذارد.
برخیز و به میدان رو
در حلقه رندان رو
رو جانب مهمان رو
کز راه بعید آمد
پراهمیت بودن عید قربان
دین پژوهان معاصری که به پژوهش و کاوش در ادیان ابتدایی مشغول هستند چندین ویژگی مشترک را میان ادیان ابتدایی برمی شمارند که یکی از این ویژگی ها، قربانی کردن است. شاید بتوان گفت انجام و اهدای قربانی یکی از اساسی ترین پایه های پیدایش دیگر ارکان مذهبی باشد.قربانی کردن در دین اسلا م بسیار پراهمیت تلقی شده است. تا جایی که یکی از اعیاد بزرگ مسلمانان نیز به این نام خوانده می شود. این عید و مراسم، از زوایای گوناگون دینی، عرفانی، فلسفی و اجتماعی قابل بررسی و تبیین است در قرآن آمده است که: <ان اول بیت وضع للناس للذی ببکه مبارکا: همانا نخستین خانه ای که برای مردم بنا نهاده شد، خانه پربرکتی است که در مکه قرار دارد <و این خانه الهی که کعبه نام دارد، زیارتگاه اهل ولی است که به حکم خداوند تبارک در سوره آل عمران بر هر کسی که توانایی رفتن بدان را داشته باشد واجب است. حج بعد از نماز، روزه و زکات چهارمین رکن دین محسوب می شود و همانگونه که درباره قربانی که خود یکی از اعمال حج است، گفته شد، خود حج نیز از منظرهای گوناگونی قابل شناخت است.
بیان ریشه تاریخی قربانی کردن
قربانی کردن ریشه در دوران ما قبل تاریخ دارد. انسان اولیه که از درک عظمت خالق متعال و فهم طبیعت عاجز بوده است، برای به دست آوردن ترحم خدایان خیالی خود، دست به قربانی کردن حیوانات و انسان ها می زده است. این رسم نزد همه ملل و ادیان به عناوین مختلف موجود بوده است. ایرانیان باستان نیز بسیاری از حوادث و بلا یای طبیعی را نتیجه خشم خدایان خود می دانسته و برای آنان قربانی می کرده اند.این سنت طولا نی بشر در اسلا م با تغییراتی کیفی نیز پذیرفته شده است.بنابراین مراسم قربانی کردن در ادیان و کشورهای جهان تاریخچه دور و درازی دارد و در زندگی ملل و جوامع گذشته به صورت های مختلف صورت می گرفته است.
بیان جزئیات این رسم و سنت الهی
برای شناخت بیشتر این مراسم و سنت الهی که میان مسلمانان مرسوم است شاید بهتر باشد از جزئیات خود مراسم آمادگی الزام قبل و بعد آن، مختصر آگاهی بدست دهیم:اول ـ حضرت ابراهیم(ع) در شب هشتم ذی الحجه خواب دید که فرشته ای بر فراز سرش ایستاده و می گوید: ای ابراهیم: پروردگار تو می فرماید اسماعیل فرزند خود را برای من قربانی کن؛ آن حضرت وحشت زده از خواب بیدار شده و در حیرت بود که این خواب شیطانی و یا از تلقینات الهی بوده است. بر همین اساس نیز روز هشتم ذی الحجه را یوم التردید می خوانند.چون دو مرتبه دیگر نیز ابراهیم(ع) این رویای صادقه را دید. در روز نهم ذی الحجه که مسلمانان روز عرفه می خوانند برایش مسجل شد که این خواب از الهامات رحمانی است و از همین رو در روز دهم اسماعیل را آراسته کرده به برد. (منا) دره ای است به عرض تقریبا ۷۰۰ متر و طول ۲ کیلومتر که حج گذاران باید از سرزدن خورشید روز دهم تا ظهر روز دوازدهم در این دره بمانند. در باب وجه تسمیه کلمه (منا) در کتاب می نویسد: منارا (منا) گویند چون هنگامی که جبرئیل خواست از آدم(ع) جدا شود او را گفت آرزو کن! آدم(ع) گفت بهشت را آرزو می کنم و به این سبب نامیده شد، چون آرزوی آدم(ع) است. همچنین باز از نقل است که آن را گویند چون خون در آنجا ریخته می شود. به هر حال ابراهیم(ع) فرزند را به قربانگاه برد، طبق روایات و داستان های تاریخی پس از اعلا م قصد خود به او و استقبال اسماعیل(ع) از این مسئله تیغ برگردن فرزند می گذارد اما تیغ نمی برد و از طرف خداوند قوچی فرستاده می شود که قربانی کند، و این گونه ابراهیم(ع) از آزمایش الهی سر بلند بیرون می آید و از پس همین ماجرا بود که حضرت به همراه اسماعیل(ع) به بازسازی خانه کعبه همت گمارند.دوم ـ حج گذاران مسلمان پس از آن که در روز هشتم ذی الحجه بار دیگر لباس احرام می پوشند و با نیت و قصد قربت تکبیر گویان رهسپار صحرای عرفات که در فاصله ۲۱ کیلومتری شمال مکه بر سر راه طائف است قرار می گیرند. عرفات از معنای عرفه و شناخت می آید. حج گذاران از ظهر تا غروب روز نهم ذی الحجه به توبه و عبادت مشغول می شوند. در فلسفه این عمل باید گفت آن چنان که گاه ظاهر هر چیزی می تواند شخص را از توجه به بطن آن دور کند. در حج نیز شخص از مجاورت و طواف خانه کعبه فاصله گرفته به صحرای عرفات می رود تا از دیدار خانه به زیارت صاحب خانه برسد. گو اینکه طبیعت صحرا به نوعی بدیل طبیعی است که صحنه راز و نیاز شناخت آمیز همه پیامبران الهی نیز بوده است. دراین روز مستحب است که حج گذار ضمن دوری از آنچه موجب تفرق حواس او می شود دور شده و ذهن و عین خود را متوجه حضرت حق کرده و اعمال و اذکاری را انجام داده و در آن تدبر کند، از جمله آن اذکار تلا وت آیات خاصی از قرآن است که مطمئنا با مراجعه به آنها می توان به عمق معانی لا زم برای رسیدن به شناختی حقیقی که بدان توصیه شده است را دریابیم آیات سوره توحید، فلق، ناس، ده آیه اول سوره بقره، آیات ۵۵ تا ۵۸ سوره اعراف و...سوم: در اول مغرب شب نهم همه حج گذاران باید از صحرای عرفات به سوی صحرای مشعر کوچ کنند و در آنجا تا اول طلوع آفتاب روز دهم توقف داشته باشند. در روز دهم است که به محض طلوع آفتاب حج گذاران به سوی سرازیر شده و با پرتاب کردن هفت سنگ به جمره عقبه گویی تمامی شیطان های درون و بیرون خود را از خود می رانند. تازه دراین مرحله است که حاجی برای خارج شدن از احرام باید قربانی کند. قربانی باید از شتر ۶ سال به بالا ، گاو و بز سه سال به بالا و میش یکسال به بالا که صحیح و سالم باشد و ناقص الخلقه نیز نباشد، انتخاب شود و کسی که قادر به خرید قربانی نیست باید سه روز حج و هفت روز پس از مراجعت، روزه بگیر، و دراین صورت است که شخص می تواند پس از انجام مراسم قربانی از احرام خارج شوند.
حج، جلوه ای از وحدت
آئین شکوهمند حج، جلوه ای از وحدت و کثرت و کثرت در وحدت است. حج یادگار سنت ابراهیمی و نفی همه طاغوت ها و شیاطین است نفی هر آنچه غیر خدایی است. حج تجلی امت اسلا م بدون برتری نژاد، طبقه و مقام و ثروت است. مومنان در ایام ذیحجه از سراسر جهان گردهم می آیند تا نه در انزوا و رهبانیت که در جمع از منیت ها دور شوند از خود به سوی خدا حرکت کنند، هر چند که فاصله تا ابدیت است.
عید قربان عید بندگی
قربان، عید بندگی و دلدادگی و گذشتن از خویشتن خویش است، روز شادی مسلمانان و قبولی در جشن بندگی خداوند، برآمدن انسانی نواز خاکستر شراره های نفس اماره. قربان، عید طلوع روزی نو و انسانی نو و یک زندگی با رنگ و بوی خدایی و رسیدن به قرب الهی است. عیدی که پس از وقوف در عرفات (مرحله شناخت) و مشعر (محل آگاهی و شعور) و منی (سرزمین آرزوها، رسیدن به عشق) فرا می رسد. قربان، نماد رهایی از تعلقات است. رهایی از هر آنچه غیرخدایی است. قربان و حج ابراهیمی، است. این سنت نیز به گونه ای استعاری و نمادین، در به خوبی نشان داده شده، بیزاری از هر چه کفر و شرک و نفاق و هر که در برابر اراده الهی ایستادگی کند و بر اوامر و نواهی پروردگار گردن ننهاده و گردن افرازد، در هنگامه ، در مراسم زیبایی ، در برابر تمامی جهانیان رسوا خواهد شد.داستان عید قربان در دین حنیف ابراهیم(ع)، داستان شکنجه و خود آزاری انسان و خون و عطش خدایان نیست. داستان کمال انسان است. آزادی از بنده غریزه است، رهایی از حصار تنگ خودخواهی است، و صعود روح و معراج عشق و اقتدار معجزه آسای اداره بشریت و نجات از هر بندی و پیوندی که تو را به نام یک انسان مسئول در برابر حقیقت، اسیر و عاجز می کند. عید قربان نقطه اوج است، نیل به قله رفیع ، اسماعیل وار، و بالا تر از ، ابراهیم وار و پایان این داستان، ذبح گوسفندی، و آنچه در این عظیم ترین تراژدی انسانی، خدا برای خود می طلبد؟ کشتن گوسفندی است برای چند گرسنه، اما باورایی ژرف.عید قربان، تجلی توحید و نمادی از تجلی انسجام اسلا می در ایام حج است.