پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

گرمای بی‌سابقه، مصرف بالای انرژی و هشدارهای مکرر درباره خاموشی‌ها، یک بار دیگر ضرورت مصرف بهینه و مسئولیت‌پذیری اجتماعی را به ما یادآوری کرده است. آیا می‌توان از این تابستان داغ، درسی ماندگار گرفت؟
محمد باصری بخشایش/ با گذشت تنها چند هفته از شروع تابستان، آمارها و گزارش‌ها از رکوردشکنی دمای هوا در بسیاری از نقاط کشور حکایت دارند. این پدیده، که تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی شدت یافته، نه تنها زندگی روزمره شهروندان را دچار اختلال کرده بلکه فشار مضاعفی بر زیرساخت‌های حیاتی به‌ویژه در حوزه برق وارد آورده است.در همین روزهاست که شرکت‌های توزیع برق در استان‌های مختلف به‌طور پیوسته هشدارهایی درباره مصرف بی‌رویه و احتمال اعمال خاموشی منتشر می‌کنند. همزمان، شبکه‌های اجتماعی پر شده از گزارش‌های غیررسمی درباره قطعی‌های برنامه‌ریزی‌نشده، کاهش فشار برق و اختلال در وسایل برقی. این شرایط نه فقط نتیجه گرمای شدید، بلکه حاصل نوعی بی‌توجهی مزمن به مفهوم «مصرف مسئولانه» در سطوح مختلف جامعه است.بر اساس آمار رسمی وزارت نیرو، ایران از جمله کشورهایی است که در صدر مصرف‌کنندگان انرژی در منطقه قرار دارد. این در حالی است که تولید برق همواره تابع محدودیت‌هایی چون کمبود منابع آبی (برای نیروگاه‌های برق‌آبی)، مشکلات زیرساختی و فرسودگی تجهیزات است. در چنین شرایطی، هر کیلووات‌ساعت مصرف اضافه، می‌تواند معادل خاموشی در نقطه‌ای دیگر از کشور باشد.اما سؤال مهم اینجاست: چرا باوجود اطلاع‌رسانی گسترده، همچنان روند مصرف برق در تابستان صعودی است؟پاسخ را باید در مجموعه‌ای از عوامل فرهنگی، مدیریتی و ساختاری جستجو کرد.
برای سال‌ها، یارانه‌های پنهان و نرخ پایین برق در ایران باعث شده است تا شهروندان، درکی از «ارزش واقعی انرژی» نداشته باشند. کولرهای گازی بدون ترموستات روشن می‌مانند، چراغ‌ها ساعت‌ها بی‌دلیل روشن‌اند، و ادارات و نهادهای دولتی نیز در کاهش مصرف سهمی اندک دارند. این وضعیت نشان می‌دهد که ما بیش از آنکه با کمبود انرژی مواجه باشیم، با بحران فرهنگی در نوع استفاده از آن روبرو هستیم.در بسیاری از کشورها، آموزش انرژی از مدارس آغاز می‌شود، رسانه‌ها نقش فعالی در آگاهی‌بخشی دارند و حتی الگوهای طراحی شهری نیز برای کاهش مصرف انرژی تنظیم می‌شوند. اما در کشور ما، هنوز مصرف زیاد، نه تنها سرزنش نمی‌شود بلکه گاهی حتی نوعی رفاه تلقی می‌گردد.
البته نباید تمام تقصیرها را متوجه مردم دانست. سیاست‌گذاران نیز باید در قبال مصرف برق پاسخگو باشند. زیرساخت‌های فرسوده، سیاست‌های ناکارآمد در تشویق به انرژی‌های تجدیدپذیر، و نبود سیستم‌های هوشمند مدیریت بار، بخشی از مشکلاتی‌ست که باید به سرعت اصلاح شود.رسانه‌ها نیز در این میان نقش مهمی دارند. صرف انتشار هشدار و اعلام خاموشی‌ها کافی نیست. رسانه‌های ملی و محلی باید روایت‌های تأثیرگذار تولید کنند؛ داستان‌هایی از شهروندان مسئول، الگوسازی از مصرف درست، و همچنین افشای مصادیق اسراف در سطوح بالا. مهم‌تر از همه آنکه رسانه باید اعتماد مردم را جلب کند تا پیام‌هایش شنیده شود.
راهکارها چیست؟ برای مقابله با بحران برق در تابستان، راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت متعددی وجود دارد: 1. اصلاح تعرفه‌ها: واقعی‌سازی قیمت برق، به‌ویژه برای مصرف‌کنندگان پرمصرف. 2. آموزش عمومی: از طریق مدرسه، رسانه، و کمپین‌های فرهنگی. 3. بهبود زیرساخت‌ها: نوسازی شبکه‌های توزیع و توسعه انرژی‌های پاک.4. الزام نهادهای عمومی به صرفه‌جویی: الگوسازی از سوی ادارات و سازمان‌ها.5. توسعه سیستم‌های هوشمند مدیریت مصرف: مانند کنتورهای هوشمند و خاموشی‌های هدفمند.
تابستان ۱۴۰۳ شاید از گرم‌ترین تابستان‌های دهه اخیر باشد، اما می‌تواند نقطه عطفی هم باشد. اگر این گرما، ما را به تأمل درباره شیوه زندگی‌مان، مصرف‌مان، و مسئولیت‌مان در قبال آینده و نسل‌های بعدی وادارد، شاید حتی مفید هم باشد.گرما و خاموشی، تلنگری‌ست که باید ما را بیدار کند. نه فقط برای امروز، که برای فردایی روشن‌تر، پایدارتر، و عادلانه‌تر.