کتاب؛ تداوم نسل‌های دانایی و روشنایی در خانه‌های ایرانی
سپیدار‌آنلاین: گروه گزارش
در روزگاری که صفحه‌های دیجیتال جای سطرهای کاغذی را گرفته‌اند، بیستوپنجمین هفته کتاب تلاشی بود برای بازگرداندن کتاب به قلب خانه‌های ایرانی. این دوره با شعار «آینده روشن با خانواده‌ی کتاب‌خوان» نشان داد که روشناییِ دانایی، از درون خانواده آغاز می‌شود.
به گزارش ستاد خبری سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، سال ۱۳۹۶، سال بازاندیشی فرهنگی در ایران بود؛ جامعه‌ای که تازه از دوره‌ای پرتلاطم بیرون آمده بود، حالا به دنبال بازسازی پیوندهای اجتماعی از مسیر فرهنگ و خانواده می‌رفت. در فضای عمومی کشور، واژه اعتماد و هم‌دلی، بار دیگر به ادبیات سیاست‌گذاری فرهنگی بازگشت و دولت دوازدهم تلاش داشت امید اجتماعی را در قالب برنامه‌هایی مردمی‌تر تعریف کند. در همین بستر بیستوپنجمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران از ۲۰ تا ۲۶ آبان ۱۳۹۶ برگزار شد؛ رویدادی که با شعار معنادار «آینده روشن با خانواده کتاب‌خوان» خانواده را در مرکز فرهنگ مطالعه قرار داد. این تغییر رویکرد، ادامه روندی بود که در دوره قبل آغاز شد؛ حرکت از سیاست‌های متمرکز و دولتی به سمت مشارکت مردمی، خانوادگی و محلی.آغاز هفته کتاب برای دومین بار با تجدید میثاق با آرمان‌های امام خمینی(ره) در حرم مطهر ایشان همراه بود؛ حرکتی که بُعد نمادین داشت و نشان می‌داد کتاب نه‌تنها ابزار دانایی، بلکه حامل یاد و هویت تاریخی انقلاب فرهنگی ایران است. در این مراسم، چهره‌هایی چون مجید غلامی جلیسه (دبیر هفته کتاب و مدیرعامل خانه کتاب)، محمد الهیاری (معاون نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور) و نیکنام حسینی‌پور حضور داشتند. چهره‌هایی که هر یک از زاویه‌ای بر ضرورت پیوند مطالعه با هویت ملی و خانوادگی تأکید کردند.
کتاب؛ منبعی برای گفت‌وشنود
در روزگاری که فضای مجازی و سرعت ارتباطات، پیوندهای عاطفی خانواده را به چالش کشیده بود، شعار «آینده روشن با خانواده کتاب‌خوان» معنایی عمیق داشت. کتاب، در اینجا نه‌فقط منبع دانش، بلکه بهانه‌ای برای باهم‌بودن بود؛ برای گفت‌وگو، برای شنیدن و برای پرورش نسلی که هنوز به واژه ایمان دارد.
هفته کتاب؛ پناهگاه پیوند نسلها
در بیستوپنجمین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، دانایی بار دیگر در قامت خانه‌ای ایرانی تصویر شد. پوستر این دوره با طراحی خلاقانه‌اش، کتابی را به‌سانِ خانه‌ای طلایی به نمایش گذاشت؛ خانه‌ای که دیوارهایش از ورق‌های سپید و سقفش از جلدی زرین ساخته شده است. رنگ طلایی در این طرح، استعاره‌ای از روشنایی آینده است و خوشنویسی سیاه‌خطِ «هفته کتاب» بر زمینه‌ای روشن، یادآور پیوند سنت و خرد ایرانی. در امتداد شعار «آینده روشن با خانواده‌ی کتاب‌خوان»، این پوستر نشان می‌دهد که کتاب در فرهنگ ایرانی نه‌فقط منبع دانش، بلکه پناهگاه پیوند نسلها و تداوم روشنایی در خانه‌های این سرزمین است.
کتاب در بستر جامعه امید
بیستوپنجمین هفته کتاب در نخستین سال دولت دوازدهم برگزار شد؛ دولتی که شعار اعتدال، گفت‌وگو و امید را در دستور کار داشت. در چنین فضایی، برنامه‌های هفته کتاب از تمرکز بر تولید محتوا به سمت ترویج فرهنگ مطالعه حرکت کرد. شعار «آینده روشن با خانواده‌ی کتاب‌خوان» به روشنی از سیاست فرهنگی تازه‌ای خبر می‌داد: اینکه توسعه پایدار، بدون خانواده اهل کتاب ممکن نیست. برنامه‌های این سال کوشیدند کتاب را از کتابخانه و نمایشگاه به کوچه‌ها، تاکسی‌ها و حتی شبکه‌های اجتماعی ببرند. از «کتابگردی» در تهران تا «نذر کتاب» در کاشمر و «کاروان کتاب‌خوان» در بوشهر، همه نشانه‌هایی از همین اراده فرهنگی بودند.
آینده را باید از میان سطرهای کتاب خواند
روزهای بیستوپنجمین هفته کتاب، نمایانگر سفری فرهنگی از درون خانه تا گستره جامعه بود؛ سفری که نشان می‌داد کتاب در همه عرصه‌ها حضور دارد؛ از تربیت کودک و آموزش دانشگاهی تا هنر، رسانه و اقتصاد.در این تقویم هفت‌روزه، هر روز به‌سان فصلی از یک روایت واحد بود: داستان ملتی که هنوز باور دارد آینده را باید از میان سطرهای کتاب خواند.
۲۰ آبان – کتاب، اهالی قلم و رسانه
۲۱ آبان – کتاب، فضای مجازی و جهان دیجیتال
۲۲ آبان – کتاب و جامعه دانشگاهی
۲۳ آبان – کتاب، کودک و نوجوان، خانواده
۲۴ آبان – کتاب، کتاب‌خوانی و کتابدار
۲۵ آبان – کتاب، ناشران، کتاب‌فروشان و اقتصاد مقاومتی
۲۶ آبان – کتاب، حیات طیبه و انقلاب اسلامی
هفته کتاب بیست‌وپنجم با نگاهی معنوی به پایان رسید؛ کتاب به‌عنوان میراث فکری انقلاب و عامل بیداری فرهنگی.
خانه کتاب؛ حافظ حافظه فرهنگی
در این سال نیز خانه کتاب نقشی بنیادین داشت. از نمایشگاه بزرگ «یادگار ماندگار» شامل ۱۱۰ تابلوی اهل قلم گرفته تا برگزاری شانزدهمین جشنواره کتاب و رسانه و جشنواره کتاب و سینما، همه نشانه‌ای از تلاش برای پیوند میان نسلها و حوزه‌ها بود. برنامه «زنگ کتاب» در ۱۲۳ مدرسه کشور، جلوه‌ای ملموس از ترویج مطالعه در نظام آموزشی بود؛ اقدامی که نشان داد فرهنگ مطالعه باید از کودکی آغاز شود.
کتاب در دانشگاه و جامعه
در کنار فعالیت‌های خانه کتاب، نهادهای علمی و آموزشی نیز حضور پررنگی داشتند؛ سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی با بیست‌وچهارمین جشنواره کتاب سال دانشجویی، بستری برای معرفی آثار جوانان پژوهشگر فراهم کرد. وزارت آموزش و پرورش نیز با اجرای جشنواره دانایی و توانایی، تلاش کرد مطالعه را در نظام آموزشی نهادینه کند. از طرفی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با برگزاری بزرگداشت کتاب، کتاب‌خوانی و کتابدار از تلاش‌های فعالان کتابخانه‌ای تقدیر کرد.
همچنین انجمن فرهنگی ناشران بین‌المللی پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب‌های کاربردی و دانشگاهی را برگزار کرد تا پل ارتباطی میان نشر علمی ایران و جهان باشد. انتشارات علمی و فرهنگی نیز سومین دوره جشنواره نشان دهخدا را به پاس دستاوردهای مرجع‌نگاری ملی برگزار کرد.
بوشهر؛ پایتخت کتاب ایران
بیستوپنجمین هفته کتاب به‌طور رسمی در شهر بوشهر افتتاح شد؛ شهری که عنوان «پایتخت کتاب ایران» را از آن خود کرده بود. بوشهر با برنامه‌هایی خلاقانه چون نذر کتاب، کتاب شفا، کتابگردی دوچرخه‌سواران و طرح کتاب آزادی برای زندانیان، معنای تازه‌ای به فرهنگ مشارکتی بخشید. کاروان کتاب‌خوان، تاکسی‌رانان سفیر کتاب و طرح «میلاد با کتاب» از ابتکاراتی بود که در سراسر کشور بازتاب یافت.
کتاب در شهر و رسانه
در تهران، کارزارهایی چون کمپین کتاب‌گردون و چند خط، کتاب را وارد خیابان، مترو، اتوبوس و فضای مجازی کردند؛ در تبریز، نمایشگاه اسناد تاریخی کتاب برگزار شد تا میراث مکتوب کشور بازشناخته شود. در کاشمر، «طرح نذر کتاب به یاد پدران و مادران» زیبا از سنت و فرهنگ نوین بود.
جنبشی برای ورود کتاب به بطن زندگی
بیستوپنجمین دوره هفته کتاب را می‌توان نقطه بلوغ یک جنبش فرهنگی دانست؛ جنبشی که در آن کتاب از ویترین رسمی بیرون آمد و به متن زندگی بازگشت. در این سال، کتاب در دست دانشجو، کودک، کارگر و مادر خانه‌دار بود. سیاست فرهنگی کشور از «نمایش کتاب» به «زندگی با کتاب» تغییر مسیر داد.