پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

«کتاب؛ آینه فرهنگ و فرزانگی»؛ این شعار بیست و یکمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی بود که نگاه دولت تازه به نقش کتاب در جامعه را نشان می‌داد.
به گزارش ستادخبری سی‌وسومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، سال ۱۳۹۲ جامعه ایران فضای دیگری را از نظر سیاسی تجربه کرد. تغییر دولت بالتبع تغییر سیاست‌ها در حوزه‌های مختلف از جمله فرهنگ را باعث شد و تغییر رویکردها، فضای حاکم بر جامعه را نیز به سمت و سوی دیگری برد. در چنین بستر اجتماعی، بیست‌ویکمین هفته‌ کتاب جمهوری اسلامی ایران برگزار شد؛ رخدادی که دیگر صرفاً تقویمی فرهنگی نبود، بلکه تلاشی بود برای بازگرداندن واژه به متن زندگی. در جامعه‌ای که اخبار فوری و رسانه‌های پرصدا ذهن‌ها را تسخیر کرده بودند، کتاب در مقام رسانه‌ای کُند اما عمیق، معنا و مأوا می‌بخشید. کتاب، در این روزگار، نه تنها حامل دانش، بلکه نشانه‌ بازگشت به تأمل، به عقلانیت، و به گفت‌وگو بود.در سالی که سیاست به دنبال اعتمادسازی بود، فرهنگ نیز می‌کوشید همین مسیر را طی کند. ناشران و نویسندگان چشم‌به‌راه فضایی آرام‌تر بودند تا آثارشان به دور از هیاهو دیده و خوانده شود. بازگشت به نقد سازنده، گفت‌وگوی فرهنگی و هم‌زیستی اندیشه‌ها، در صدر آرمان‌های اهالی قلم قرار داشت. از همین‌رو، شعار هفته «کتاب، آینه فرهنگ و فرزانگی» تنها یک جمله نبود، بلکه بیانیه‌ای فرهنگی برای دوران تازه به‌شمار می‌رفت؛ پیامی که بر آن بود تا یادآور شود جامعه‌ای که کتاب می‌خواند، از بحران عبور خواهد کرد.از سوی دیگر، تحولات فناورانه نیز در حال تغییر چهره‌ فرهنگ بودند. کتاب‌های الکترونیکی، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های نو، الگوی سنتی مطالعه را دگرگون کرده بودند. بااین‌حال، مسئولان فرهنگی دولت جدید کوشیدند میان سنت و نوگرایی آشتی برقرار کنند؛ کتاب را نه در تقابل با فناوری، بلکه در تعامل با آن ببینند. همین نگاه در سیاست‌های سیدعباس صالحی، معاون وقت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نمایان شد؛ نگاهی که نشر را نه ابزار تبلیغ، بلکه بستر توسعه فرهنگی می‌دانست.
در این فضای گذار، هفته‌ کتاب ۱۳۹۲ بدل به آیینه‌ای از وضعیت فرهنگی ایران شد: جامعه‌ای خسته اما امیدوار، فرهنگی که می‌خواست دوباره خود را بازتعریف کند و نسلی که میان صفحه‌ کتاب و صفحه‌ نمایش، به‌دنبال معنا می‌گشت. کتاب، در چنین شرایطی، به نماد آرامش، تأمل و پایداری بدل شد؛ یادآوری از اینکه اگر صداها بلندند، هنوز واژه‌ها زنده‌اند.
کتاب؛ عامل تداوم عقلانیت تاریخی
«کتاب؛ آینه فرهنگ و فرزانگی»؛ این شعار، به‌درستی بازتاب نگاه دولت تازه به نقش کتاب در جامعه بود: کتاب نه صرفاً منبع اطلاعات، بلکه آینه‌ای است که فرهنگ در آن خود را بازمی‌بیند و جامعه از طریق آن به درک عمیق‌تری از هویت خویش می‌رسد. «فرزانگی» در این شعار، واژه‌ای کلیدی بود؛ بازتابی از سنت دیرینه‌ خردورزی ایرانی که کتاب را نه ابزار آموزش صرف، بلکه عامل تداوم عقلانیت تاریخی می‌داند.
جهانی درحال ورق خوردن
پوستر رسمی این دوره نیز همین معنا را تصویر می‌کرد: کره‌ زمین با صفحاتی از کتاب پوشیده شده بود، گویی جهان، خود در حال ورق‌خوردن است. کتاب‌هایی که از زمین می‌رویند و به آسمان بازمی‌گردند، استعاره‌ای از جهانی‌شدن فرهنگ ایرانی و گفت‌وگوی تمدن‌ها از مسیر واژه‌ها بودند.پوستر رسمی این دوره، از زیباترین آثار در تاریخ هفته کتاب است. طراحی آن زمین به‌مثابه‌ جلدی از کتاب استعاره‌ای از جهانی بود که بر مدار دانش می‌چرخد. کتاب‌هایی که از صفحه زمین سر برمی‌آورند، نه تنها تصویری شاعرانه، بلکه بیانی روشن از پیام ایران فرهنگی به جهان بودند: ما هنوز می‌نویسیم، هنوز می‌خوانیم، و هنوز در گفت‌وگو با جهانیم.
روزهایی برای بازتاب جامعه‌ای در حال گفتگو
بیست‌ویکمین هفته کتاب، چون دوره‌های پیشین، در قالب تقویمی موضوعی برگزار شد؛ اما با چیدمانی دقیق‌تر و نگاهی انسانی‌تر.
۲۵ آبان – تکریم از پدیدآورندگان کتاب و خادمان نشر
۲۶ آبان – کتاب و فرهنگ عاشورایی
۲۷ آبان – کتاب؛ بنیان تعلیم و تولید دانش
۲۸ آبان – کتاب و الگوی اسلامی–ایرانی پیشرفت
۲۹ آبان – نقش رسانه‌ها در تبلیغ کتاب و ترویج کتابخوانی
۳۰ آبان – کتاب؛ کانون تحکیم خانواده و تربیت نسل فردا
۱ آذر – کتاب؛ حماسه‌ساز فرهنگی، روزگاران عزت و تدبیر
۲ آذر – کتاب خوب؛ بهترین هدیه زندگی
از بزرگداشت اندیشه و ایثار گرفته تا پیوند خانواده و رسانه، این چینش روزها نشان می‌داد که هفته کتاب در مسیر گسترش مفهوم مطالعه به همه عرصه‌های زندگی پیش می‌رود.
خانه کتاب؛ نهاد راهبردی دانایی
خانه کتاب در این دوره، نقشی بیش از همیشه ایفا کرد. از نشست ارزیابی ارتباط فرهنگی میان پیروان ادیان توحیدی تا تکریم فرهیختگان دارای نشان درجه‌یک، همه نشان از سیاستی داشت که می‌خواست کتاب را به زبان گفت‌وگوی میان ادیان، اقوام و نسل‌ها بدل کند.
برگزاری دوازدهمین جشنواره کتاب و رسانه برتر، ششمین جایزه ادبی جلال آل‌احمد و تجلیل از خادمان علمی و فنی نشر کشور، ابعاد حرفه‌ای و صنفی این هفته را تقویت کرد. این مجموعه فعالیت‌ها، به‌نوعی بازسازی «زنجیره ارزش کتاب» بود؛ از پدیدآورنده تا منتقد، از کتابدار تا خواننده.
کتابخانه‌ها؛ قلب تپنده جامعه دانایی
در این سال، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با برگزاری همایش بزرگ «کتابداران کتابخانه‌های عمومی و نهضت مطالعه مفید» تلاش کرد تا نگاه تازه‌ای به نقش کتابدار ارائه دهد: نه نگهبان قفسه‌ها، بلکه تسهیل‌گر دانایی. در همین راستا، سازمان اسناد و کتابخانه ملی نیز با برگزاری سیزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی، پیوند میان میراث مکتوب و دانش معاصر را گرامی داشت.
از شهر تا خانواده؛ کتاب در مدار زندگی
در سطح استان‌ها نیز جریان تازه‌ای از حرکت‌های مردمی به چشم می‌خورد. در تهران، هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس برگزار شد؛ حرکتی نمادین برای بازگشت کتاب به متن جامعه و پیوند میان فرهنگ مقاومت و روایت. نشست تخصصی «جایگاه کتاب در ایران و نقش یونسکو» نیز تأکیدی بود بر لزوم تعامل فرهنگی ایران با نهادهای جهانی. در کنار آن، از مروجان کتابخوانی در میان کودکان و نوجوانان تجلیل شد تا نسل تازه، به حلقه‌ جدید زنجیره دانایی بدل شود.
کتاب به‌عنوان حافظه و پیوند
بیست‌ویکمین دوره هفته کتاب، در واقع نخستین آزمون فرهنگی دولت یازدهم بود؛ آزمونی برای بازسازی اعتماد میان نهادهای نشر و سیاست‌گذاران، و بازگرداندن کتاب به عنوان زبان مشترک جامعه.
در جهانی که سرعت، فرصت تأمل را ربوده بود، شعار «کتاب؛ آینه فرهنگ و فرزانگی» یادآور شد که فرهنگ ایرانی هنوز بر پایه خرد، گفت‌وگو و مطالعه استوار است. در پایان این هفته، روشن بود که کتاب نه تنها حافظه‌ فرهنگی ایران است، بلکه پل ارتباطی میان گذشته و آینده، میان سنت و فناوری، ایمان و دانش، و میان انسان‌ها باقی خواهد ماند.