پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

شب یلدا یا شب چله فارسی زبانان در گویش های محلی استان نوپای البرز نام های مختلفی دارد كه ' شب چره ' یا ' شب چرز' یكی از نمونه های آن در گویش محلی طالقانی ها است.
آیین شب یلدا از روزگاران بسیار دیر و دور در شهرها و روستاهای كهن در دامنه البرز جنوبی كه اكنون استان البرز نامیده می شود با شور و حال خاصی برگزار می شده است كه یكی از آنها منطقه طالقان در این استان است.
معاون میراث فرهنگی اداره كل میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری استان البرز گفت: می توان شال اندازی و در جی سران را به عنوان دو آیین باستانی و سنتی منطقه طالقان در شب یلدا نام برد. 'ابولفضل عبیدی ' افزود : شب چله را در طالقان كه شاید هنوز هم كم و بیش در برخی نقاط روستایی رواج داشته باشد با برگزاری این دو آیین گرامی می دارند. وی اظهار داشت: در این شب هنگامی كه خورشید غروب كرد و چراغ خانه ها یكی یكی روشن شد ، رسم شال اندازی نیز شروع می شود. وی یادآور شد: رسم شال اندازی ویژه جوانان است ، در برگزاری این آیین جوان خواستگار، شالی پشمی بر می دارد و بالای بام خانه دختر مورد نظرش می رود و هدیه خود را كه جوراب ، چادر ، گو شواره، النگو یا روسری است به گوشه شال می بندد و از سوراخ گنبد خانه آن را به پایین می فرستد. وی گفت: اهل خانه وقتی دریافتند كه شال آویزان است، موضوع را می فهمند و از خانه بیرون می روند و دختر تنها می ماند و در این حال دختر با پسر اندكی حرف می زند و هدیه را از شال باز می كند و به پدر و مادرش می دهد. عبیدی گفت: نكته جالب این آیین آنجاست كه مادر دختر اگر موافق این وصلت باشد هدیه ای قابل قبول جایگزین آن می كند و تكان می دهد تا پسر آن را بالا بكشد ولی اگر مادر دختر موافق نباشد یك شی بی ارزش از جمله لنگه گیوه كهنه و پاره را جایگزین آن می كند كه در این صورت پسر می فهمد كه دیگر نباید اطراف این خانه آفتابی شود. وی اظهار داشت : 'در جی سران' نام یكی دیگر از آیین های شب یلدا در روستاهای منطقه طالقان است كه به خصوص در روستاهای كش و لهران طالقان با زیبایی خاصی برگزار می شود و در این شب بیشتر دور یكدیگر جمع شده و مراسم را همراه با شب نشینی طولانی و شب چرانی مفصل اجرا می كنند و جوانان نیز در این شب با خارج شدن از منزل آیین 'درجی سران' را انجام می دهند. وی افزود: در جی سران به این صورت بوده است كه فرد مورد نظر یك نخ بلند را به لنگه جوراب نویی بسته و از سوراخ پشت بام كه اهالی روستا از این سوراخ به نام درجی یاد می كنند بنه پایین می فرستند و افراد خانه نیز بطور معمول مختصری از آنچه در سفره شب چله فراهم كرده اند درون جوراب ریخته و با اشاره فرد مورد نظر جوراب را بالا می كشد. وی اظهار داشت: تفاءل به دیوان حافظ در شب یلدا یكی از رسم های مشترك در تمام اقوام ایرانی در شب یلدا است كه مردم طالقان نیز آن را به روش و سبك و سیاق خود انجام می دهند. وی گفت: طالقانی ها برای تفاءل به خانه ای كه آن را 'تعبیر خانه' می نامند می روند و آن یكی از خانه های قدیمی آبادی است كه در طول سالیان آن جا را 'اجاق شب چله' و یا همان 'تعبیر خانه' نام نهاده اند. وی افزود: شب چله كه فرا می رسد، 10 نفر از ریش سفیدهای آبادی در آن خانه گرد هم می آیند كه باید همه آنان متاهل و با سواد باشند و سپس آفتابه ای مسی در میان مجلس می گذارند، دختران دم بخت با كنجكاوی پشت بام تعبیرخانه گرد می آیند و هر كدام از سوراخ گنبد خانه، نشانه ای از خود مانند سكه، انگشتر ، انگشتانه و لنگه النگو و یا گوشواره به درون آن می اندازند. عبیدی اظهار داشت: در ادامه پس از آن كه نیت دختران پاپان یافت، آن 10 نفر هر كدام به نوبت تفالی به دیوان حافظ زده و هنگام خواندن اشعار حافظ، دست در آفتابه می كند و یك نشان از آن بیرون می آورد و دختران از بیرون شاهد هستند و با دقت گوش می كنند، اگر فال شان خوب تعبیر شد، خوشحال می شوند و اگر بد، آن دختر دیگر باید تا سال بعد صبر كند. وی ادامه داد: به همین ترتیب همه اشیایی كه در آفتابه ریخته شده با تفال به دیوان حافظ ، یكی یكی بیرون می آید، پس از پایان فال گیری از سوی خانواده دخترانی كه فال شان خوب در آمده، یك سینی شیرینی و میوه به تعبیرخانه می آورند. عبیدی یادآور شد: در زمان گذشته ایرانیان باستان معتقد بودند كه در این شب باید میوه هایی بخورند كه سرد باشد تا گرمای تابستان آزارشان ندهد كه از جمله آنها هندوانه، انار ، پرتقال و نیز ماست و دوغ بوده است. وی افزود: به هر حال در زمان های قدیم برگزاری آیین سنتی شب یلدا در دامنه رشته كوه البرز از جمله منطقه طالقان كنار و زیر كرسی و با حضور بزرگان فامیل و نقل قصه هایی از شاهنامه همراه بوده است كه البته اكنون دیگر شرایط بطور كامل تغییر كرده اما البرزنشینان نیز همچون دیگر هموطنان در جای جای میهن اسلامی آیین شب چله و یا شب یلدا را با شادی و شادمانی برگزار می كنند.



منبع: ایرنا