پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

کلام امیرالمومنین علی (ع)، کتاب گوهربار نهج البلاغه، روشنگر و هدایت بخش راه زندگی انسان ها در تمام عرصه ها است.
امروزه بیشتر مردم در سراسر گیتی، ارتباطات تنگاتنگی با یکدیگر برقرار کرده و اغلب مواقع در کنار هم هستند. مردم عقاید، ایده ها، احساس ها، خواسته ها و تجربه های خویش را با یکدیگر به مبادله می نشینند و با توجه به گستردگی جوامع و به تبع آن پیشرفت علم و فناوری، نه فقط ارتباط بین افراد افزایش یافته، بلکه نوع ارتباط نیز پیچیده تر و کیفیت زندگی اشخاص نیز در حالتی متعالی تر با ارتباط گرفتن، آنهم بصورت های مستقیم و غیر مستقیم از یکدیگر قرار گرفته است. بسیار هستند افرادی که به دلیل نداشتن توانایی ها و استعداد های لازم در زمینه ی برقراری ارتباط با دیگران، حتی در کوچکترین ارتباطات خویش که همانا ارتباط با نزدیکان است، با مشکلاتی عدیده مواجه می شوند و از سویی به دلیل عدم همین ارتباط ساده در زندگی دچار رنج و دشواری می شوند و از لذت های دنیوی به بهره می مانند. در دنیای به اصطلاح متمدن امروز و با گسترش علم و فناوری، غباری غلیظ راه انسان کمال جو را به سوی فطرت الهی پوشانده و آنچه این غبار را فرو می نشاند بهره گیری و بهره مندی از وجودی الهی و ماورائی است، این وجود الهی کسی نیست جز والا انسانی بنام حضرت امیرالمومنین علی (ع). حضرت امیرالمومنین علی (ع) منبع علم و دانش می باشد که از 14 قرن پیش تاکنون پویندگان راهش را سیراب و شاداب نموده است. افراد می توانند با نگاهی پژوهشگرانه و تامل برانگیز در نهج البلاغه راهکارهای کلی و فراگیر را به دست آورند و در زندگی به کار بندند، راهبردهایی که برای هر زمان و هر مکان پاسخگوست و نیازهای مردم درهر روزگار را برطرف می کند. بنابراین وظیفه هر مسلمان شیعه این است که با رفتار و گفتار حضرت امیرالمومنین علی (ع) روز به روز آشناتر شود و در آن تحقیق و تفحص کند و از مکتبی فرمان بگیرد که بر تمام ابعاد وجود آدمی احاطه کامل دارد و مطابق فطرت الهی بشر است. ارتباط به مثابه فراگردی برای تبادل اطلاعات و انتقال مفاهیم در زندگی انسان ها نقش مهمی دارد ، لازمه برقراری ارتباط موثر، داشتن مهارت ها و توانایی هایی است که به فرد کمک می کند تا بطور کلامی و غیر کلامی افکار، عقاید، خواسته ها ، هیجان های خود را ابراز و هنگام نیاز از دیگران کمک و راهنمایی درخواست کند. از آنجا که دستیابی به تمام ابعاد وجودی انسان کاری دشوار است ، بهره گیری از گفتار و کردار حضرت امیرالمومنین علی(ع) که از علم الهی در وجود خود دارد، در چگونگی برقراری ارتباط درست راه گشاست. مهارت زندگی از دیدگاه نهج البلاغه، هر رفتاری است که به آدمی در جهت رسیدن به هدف زندگی کمک می کند، هدف زندگی انسان ها، پرستش پروردگار و کسب رضای اوست.
خداوند هدف از خلقت انسان ها را پرستش و عبادت خویش معرفی کرده است و می فرماید: «وَ ما خَلَقتُ الجِنَّ وَ الاِنسَ اِلّالِیَعبُدُونِ» جن و انس را جز برای اینکه مرا بپرستند نیافریدیم . (سوره الذاریات آیه 56) حضرت امیرالمومنین علی(ع) هدف زندگی را تقوا و و رضای الهی معرفی کرده است و می فرماید: پس تقوای الهی پیشه کنید ای بندگان خدا ، در راستای هدفی که شما را برای آن آفریده است و از مخالفت فرمانش بر حذر باشید، آن چنان که به شما هشدار داده، بدین وسیله استحقاق آن چه را به شما وعده داده، پیدا کنید که وعده او صادق و قطعی است و به این طریق از وحشت روز رستاخیز در امان بمانید .(نهج البلاغه خطبه 83) مهارت های ارتباطی از دیدگاه حضرت امیرالمومنین علی(ع) به آن دسته از رفتارهایی اطلاق می شود که به انسان کمک می کند از ابتدا تا انتهای عمل ارتباطی خود ، درراه رضای حق قدم بردارد . به عبارت دیگر مهارت های ارتباطی در نهج البلاغه اصولی اخلاقی هستند که مسیر رضای الهی را در انواع ارتباطات و تعاملات با گروه های گوناگون مردم ، به انسان نشان می دهد .
حضرت امیرالمومنین علی (ع) می فرماید: کسی که میان خود و خدا را اصلاح کند خداوند میان او و مردم را اصلاح خواهد کرد و کسی که امر آخرتش را اصلاح کند خدا امر دنیایش را اصلاح خواهد کرد و کسی که از درون جانش واعظی داشته باشد خداوند حافظی برای او قرار خواهد داد .(نهج البلاغه حکمت 89)
ارتباط انسان با خداوند تبارک وتعالی
از جمله موضوعات پُرمغز در علم ارتباطات ، موضوع ارتباطات انسان با خداوند تبارک و تعالی می باشد. با پژوهشی اندک در سخنان گوهر بار حضرت امیرالمومنین علی(ع) در نهج البلاغه به راحتی می توان به عُمقِ این ارتباط دست یافت. چنانچه قرار باشد در قالب های کلامی با پروردگار ارتباط برقرار کنیم ، ابتدا می بایست کلام را با ستایش حضرت حق آغاز نمائیم گرچه طبق فرمایش حضرت امیرالمومنین علی(ع)، بدلیل ناتوانی هیچگاه نخواهیم توانست حق مطلب را به درستی ادا نمائیم. در حوزه ی ارتباط انسان با خدا ، حضرت امیرالمومنین علی(ع) در کتاب گران سنگ نهج البلاغه موارد متعددی را مطرح نموده اند.
« أحمَدُهُ شُکراً لإِنعامِهِ ، وَأستَعِنُهُ عَلَی وَظائِفِ حُقُوقِهِ ، عَزِیزَ الجُندِ ، عَظِیمَ المَجدِ.» ( فرازی از خطبه 190) « خدا را در برابر نعمت هایش شکر گزارم و برانجام حقوق الهی از او یاری می طلبم ، پروردگاری که سپاهش نیرومند و مقام او بزرگ است.» در ابتدای خطبه ی گرانقدر ، توجه انسان به این موضوع مصروف می گردد که در ارتباط با خداوند ، ابتدا می بایست شکرگزار خدا باشیم ، شکرگزاری از نعمت های خداوند از اولویت خاصی برخوردار می باشد. بهانه ی این ارتباط همانا وجود نعمت های بسیار خداوندی است که یکی از والاترین و مهم ترین نعمت هایی که خداوند در اختیار انسان قرار داده ، نعمت ولایت می باشد. شکرِ نعمت ولایت در اصل ، عمل به دستورات ولایت می باشد که بارزترین این دستورات در نهج البلاغه ی حضرت امیرالمومنین علی(ع) موجود می باشد. حضرت امیر المومنین علی (ع) در فرازی از خطبه اول که در بالا مطرح شد، اشاره به این موضوع دارد که شکر نعمت پروردگار، خود نوعی ارتباط انسان با خداوند است. حضرت امیرالمومنین علی(ع) انسانیت را به این موضوع متوجه می کند که : ای انسان های عالم بدانید که علی هم با تمام بزرگیش در ارتباط با خدا و شناخت او ناتوان است. خطبه فوق به این امر مهم اشاره دارد که انسان در ارتباط با خداوند دارای محدودیت هایی است و بطور کامل نمی تواند و توانایی این را ندارد که حق مطلب و شکرگزاری نعمت ها را به جای آورد.
نهج البلاغه، فرامین خداوند از زبان مردی انسان ساز
کمال حقیقی ایمان ، شناخت و معرفت به ساحت مقدس حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام ) است ، این معرفت و شناخت دست نخواهد یافت مگر با عنایت و تفضل آن ذات اقدس نورانی ، چرا که خلقت و طینت آن با خلایق دیگر متفاوت و متمایز می باشد ، آن چنان که در زیارت جامعه کبیره آمده است:« خلقکم اللّه انوارا فجعلکم بعرشه محدقین حتی من علینا بکم – خداوند شما را نورهایی آفرید پس گرداگرد عرش خودش قرار تان داد تا به وجود شما بر ما منّت نهاد» آری ، حضرت امیر المومنین علی (علیه السلام) سراسر نور هست و خداوند بر بندگانش منت نهاد تا بتوانند از این نور مقدس بهره مند شوند. نهج البلاغه از کتب گران سنگی است که حضرت امیر المومنین علی (علیه السلام) در راستای انسان سازی با مهارتی خدایی انرا در قالبهایی از دستورات و پندها و اندرزها تدوین نموده است. لذا انسان هایی که مشتاق کمال و معرفت و طالب علوم الهی می باشند با تدبّر و به کار گیری دستورالعمل های موجود در این کتاب شریف به پیشرفت های معنوی دراین دنیا نائل خواهند شد.
کتاب گران سنگ نهج البلاغه حضرت امیر المومنین علی (ع) در زندگی انسان ها چه جایگاهی دارد؟
اهمیت پرداختن به آن چه مقدار است؟
از آن منظر که کلام حضرت امیر المومنین علی (ع) می باشد و خود حضرت اشاره دارند که قرآن ناطق هستند توجه و پرداختن به نهج البلاغه فهم انسان را به کلام خدا نزدیک خواهد نمود ، همانگونه که حضرت رسول اکرم ( ص) در خطبه غدیر تاکید نمودند : « ای مردم قرآن را تدبّر نمایید و آیات آن را بفهمید و در محکمات آن نظر کنید و به دنبال متشابه آن نروید ، به خدا قسم ، باطن آن را برای شما بیان نمی کند و تفسیرش را برایتان روشن نمی کند مگر این شخصی که دست او را می گیرم و او را به سوی خود بالا می برم و بازوی او را می گیرم و با دو دستم او را بلند می کنم » (خطبه غدیر ترجمه محمد باقر انصاری ص19) در جای دیگر همین خطبه حضرت اشاره دارد:«ای مردم علی را بر دیگران فضیلت دهید هیچ علمی نیست مگر آن که خداوند آنرا در من جمع کرده است و هر علمی را که آموخته ام در امام المتقین جمع نموده ام و هیچ علمی نیست مگر آن که آنرا به علی آموخته ام، اوست امام مبین که خداوند در سوره یس ذکر کرده است :و هر چیزی را در امام مبین جمع کردیم. ای مردم ، از سوی علی به سوی دیگری گمراه نشوید و از او روی برمگردانید و از ولایت او سرباز نزنید.....» (خطبه غدیر ترجمه محمد باقر انصاری ص17) با توجه به این مطالب برای درک باطن قرآن باید متوسل به کلام حضرت امیر المومنین علی (ع)شویم که نمونه بارز آن که در دسترس عموم مردم می باشد کتاب نفیس و گوهر بار نهج البلاغه است.
به قلم محمد عزیزیان، استاد دانشگاه های البرز و مفسر و محقق نهج البلاغه