پایگاه خبری و تحلیلی سپیدار آنلاین

بررسی های علمی نشان می دهد که آبخیزداری همچنان جامع ترین فعالیت علمی برای ذخیره آب های سطحی و انتقال آب به سفره های زیر زمینی و حافظ آب و خاک در ایران و جهان است.
ببراساس یافته های علمی،آبخیزداری به مجموعه اقداماتی گفته می شود که برای جلوگیری از تخریب خاک در زمان سیلاب و بارش های سیل آسا و تزریق آب های روان به سفره های زیر زمینی انجام می شود. در آبخیزداری تمرکز فعالیت ها عمدتا بر مهار روان آب ها به منظور تغذیه سفره های زیرزمینی است. برخی صاحبنظران معتقدند که گسترش بیابان ها از یک سو و سیل و آبگرفتگی از سوی دیگر سبب پرهزینه ترین آسیب های اقتصادی به اکوسیستم جهان از جمله ایران شده است. با این حال با استفاده از روش های مناسب آبخیزداری می توان با مهار آب باران علاوه بر پیشگیری از تخریب خاک، پدیده خشکسالی را مدیریت کرد. کشور ایران به خاطرشرایط اقلیمی خاص خود، دارای منابع آبی محدودی است و براین اساس اجرای گسترده طرح های آبخیزداری در آن لازم و ضروری به نظر می رسد.
طبق بررسی های علمی70 درصد نزولات آسمانی در ایران تبخیر می شود که می توان با ایجاد پوشش گیاهی مناسب ، اصلاح خاک و بهبود شرایط اقلیمی ، زمینه جذب هر چه بیشتر آب باران را در کشور فراهم کرد . این دزحالی است که 70 درصد بارش­ها در 25 درصد از مساحت کشور و 30 درصد بارش­ها در 75 درصد از سطح کشور روی می دهد. 25 درصد بارش­ها نیز در فصل زراعی و 75 درصد در فصل غیر زراعی رخ می دهد، از طرفی کشور ایران با برخورداری از یک سوم متوسط بارندگی جهان دارای تبخیری حدود سه برابر متوسط تبخیر پتانسیل سالانه دنیا است. شواهد نشان می دهد که وضعیت کنونی آب کشور چندان رضایت بخش نیست زیرا تغییرات شاخص سرانه منابع آب تجدیدپذیر کشور نشان می­دهد که این شاخص طی دهه­ های اخیر کاهش داشته است. منابع آب تجدید شونده کشور 135 میلیارد مترمکعب برآورد شده است، صرف نظر از تغییرات سالانه و دوره­ای، این منابع را باید با شاخص سرانه آب کشور سنجید. این شاخص از نسبت حجم آب در دسترس بر تعداد افراد محاسبه می شود، مطالعه این شاخص نشان می دهد که در طول 75 سال، سرانه آب هر نفر 9 برابر کاهش یافته است. روزگاری جمعیت کشور 19میلیون نفر و سرانه آب 7100 مترمکعب بوده است و با افزایش جمعیت کشور به 60 میلیون نفر در سال 69، این شاخص به 2200 مترمکعب به ازای هر نفر کاهش یافته است. در سال 85 جمعیت کشور 71 میلیون نفر و سرانه آب 2000 مترمکعب به ازای هر نفر رسیده است که در مرز بحران قرار دارد. انتظار می رود با پیش­ بینی­ های انجام شده، جمعیت کشور در سال 1400 یکصد میلیون نفر و سرانه آب تجدید شونده حدود 1000 تا 1300 مترمکعب برای هر نفر باشد که از نظر معیارهای جهانی، وضعیت بحرانی تلقی می­شود. با این تفاسیر منابع آبی موجود بایستی به شکل مطلوب حفاظت و از هدررفت آن جلوگیری گردد. از مهمترین راهکارهای حفظ و نگهداشت منابع آبی، انجام فعالیت­های آبخیزداری و آبخوانداری در سطح حوزه­ های آبخیز به شمار می­رود.طبق بند 27 قانون افزایش بهره ­وری در بخش کشاورزی و منابع­ طبیعی، سهم وزارت جهاد کشاورزی با انجام اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری در تولید آب با سهم وزارت نیرو از طریق اجرای سدهای مخزنی یکسان تعیین گردیده و این موضوع نقش و اهمیت آبخیزداری و آبخوانداری در مدیریت بحران آب را بیش از پیش نمایان می­سازد.
معاون آبخیزداری و منابع طبیعی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز در خصوص وضعیت آبخیزداری و استحصال آب در استان گفت: اجرای عملیات آبخیزداری در عرصه­ های مختلف به ویژه در بالادست سدهای بزرگ و مخزنی، نقش موثری در مدیریت بهینه منابع آبی و افزایش عمر مفید سدها دارد. مهدی فتحی افزود: طی این اقدامات با کنترل فرسایش و جلوگیری از تولید رسوب و همچنین تغذیه سفره­های آب زیرزمینی بخش عظیمی از منابع آبی به چرخه هیدرولوژیکی طبیعت بر می­گردد و از هدررفت آن جلوگیری می­شود. وی اظهار داشت: در خصوص میزان کارایی سازه­های آبخیزداری به ویژه در موضوع کنترل رسوب در بالادست حوزه­ های سدهای کشور و تولید آب مطالعات بسیاری صورت گرفته است. وی اضافه کرد: در بررسی سازه های آبخیزداری در حوزه ­آبخیز واریان شهرستان کرج، نقش عملیات آبخیزداری در کنترل رسوبات و کاهش بار رسوبی بستر و به دنبال آن تاثیر در جمع آوری و استحصال آب در سد امیرکبیر بررسی شده است. فتحی گفت:حوزه ­آبخیز واریان از زیر حوزه­های فرعی حوزه سد امیرکبیر در شهرستان کرج و استان البرز محسوب می شود که در مجاورت دریاچه سد و در فاصله 27 کیلومتری شهر کرج قرار گرفته است. وی بیان داشت: این حوزه با مساحت 6 هزار و 689 هکتار در محدوده جغرافیایی 30 درجه ، 56 دقیقه و 35 ثانیه تا 30 درجه، 01 دقیقه و 36 ثانیه عرض شمالی و 26 درجه ، 05 دقیقه و 51 ثانیه تا 26 درجه، 14 دقیقه و 59 ثانیه طول شرقی قرار دارد. معاون منابع طبیعی و آبخیزداری استان البرز افزود: سد امیرکبیر(کرج) با حجم آبگیری معادل 205 میلیون مترمکعب از نوع بتنی دو قوسی با ارتفاع 180 متر و طول تاج 390 متر در سال 1342 احداث شده است. وی گفت: اهمیت استراتژیک این سد علاوه بر تامین آب به علت تولید 90 مگا وات ساعت برق می­باشد و میزان تنظیم آب این سد در حال حاضر سالانه برابر با 472 میلیون مترمکعب است . وی ادامه داد: مطابق برآوردهای صورت گرفته میزان رسوب ورودی به مخزن سد با استفاده از دو روش هیدرومتری و هیدرو گرافی به ترتیب برابر 406 و416 هزار مترمکعب در سال می­باشد و این اعداد مبین آن است که مخزن این سد در حال حاضر برابر با 5/184 میلیون مترمکعب ظرفیت دارد و با در نظر گرفتن میزان تنظیم دبی خروجی آب سد، سالانه 56/2 بار از مخزن این سد استفاده می­شود . فتحی افزود: در زیرحوزه واریان تعداد 24 مورد سازه گابیونی با حجم کل 4819 مترمکعب اجرا شده است که مطابق اندازه­گیری­های میدانی و برآوردهای صورت گرفته در سال 1391، رسوبی معادل 27 هزار و 760 متر مکعب در مخزن این سازه­ها ذخیره شده است. وی گفت: در واقع این سازه ­ها از ورود 27 هزار و 760 مترمکعب رسوب به داخل مخزن سد امیرکبیر جلوگیری به عمل آورده است، به عبارتی دیگر این سازه­ ها مانع کاهش 27 هزار و 760 مترمکعب از حجم مفید مخزن سد کرج شده ­است. وی اظهار داشت: با توجه به متوسط ضریب دفعات آبگیری سد امیرکبیر در شرایط متوسط وضعیت بارشی منطقه سالانه 56/2 بار است که می توان حجم آب استحصال شده ناشی از کنترل رسوبات در مخزن سد را سالانه 71 هزار و 65 مترمکعب بیان کرد. فتحی گفت: اجرای این سازه­ ها سالانه 71 هزار و 65 مترمکعب آب به حجم آب قابل استحصال سد کرج افزوده است.